Η Μετα-Κεμαλική Εξωτερική Πολιτική της Τουρκίας

Η γειτονική χώρα περνάει περίοδο έντονης δραστηριότητας στην εξωτερική της πολιτική και αξιοποιεί το επιστημονικό της δυναμικό στη χάραξή της, γεγονός που δεν συμβαίνει στην Ελλάδα, ήταν κοινή θέση των ομιλητών σε ημερίδα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Χρήσιμα συμπεράσματα αναδείχθηκαν από την ημερίδα του Εργαστηρίου Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στην Θεσσαλονίκη με θέμα: “Η Μετα-Κεμαλική Εξωτερική Πολιτική της Τουρκίας”. Στο επίκεντρο της ημερίδας βρέθηκε η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας υπό
το νέο-οθωμανικό δόγμα, κυρίως έτσι όπως αυτή εκφράζεται από την ηγεσία του AKP και ιδιαίτερα τον υπουργό Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου. Στην ημερίδα συμμετείχαν οι πανεπιστημιακοί: Παναγιώτης Ήφαιστος, Ιωάννης Μάζης, Ηλίας Κουσκουβέλης, Σπύρος Λίτσας και Νίκος Ραπτόπουλος και ο αναλυτής Σάββας Καλεντερίδης. Παρέμβαση για το παρόν και το μέλλον των Τουρκοισραηλινών σχέσεων και για τις σχέσεις Κύπρου – Ισραήλ και Ελλάδας – Ισραήλ έκανε από το Ισραήλ ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Bar Ilan Amikam Nachmani.
Κοινός τόπος ανάμεσα στους ομιλητές ήταν ότι η Τουρκία παρότι επιθυμεί την περιφερειακή ηγεμονία αντιμετωπίζει και θα αντιμετωπίσει πολλά εμπόδια στο να την κατακτήσει. Παρά την αρχική ευφορία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, “η Τουρκία έχει ήδη καταγράψει αποτυχίες” τόνισε ο καθηγητής τού Πανεπιστημίου Μακεδονίας και διευθυντής τού εργαστηρίου Ηλίας Κουσκουβέλης. Ανέδειξε τις συγγένειες της στρατηγικής του ‘στρατηγικού βάθους’ του Νταβούτογλου με τη θεωρία του «επιθετικού ρεαλισμού» και το έργο του καθηγητή John Mearsheimer, “Η τραγωδία της πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων” και αναρωτήθηκε αν υπό αυτό το θεωρητικό πρίσμα, θα κάνουμε λόγο και για “τραγωδία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής” .
Ο ίδιος έθεσε ακόμη, ένα ζήτημα για το οποίο ακολούθησε συζήτηση μεταξύ των ομιλητών και του κοινού και αυτό ήταν το “γιατί ο Νταβούτογλου άνοιξε όλα τα χαρτιά του” στο βιβλίο του «Στρατηγικό βάθος».
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς Παναγιώτης Ήφαιστος, υπογράμμισε την ικανότητα αυτοσυντήρησης της Τουρκίας, λέγοντας χαρακτηριστικά, ότι τη ζηλεύει, διατυπώνοντας όμως, τις επιφυλάξεις του. Γιατί, όπως είπε, στην ηγεμονική στροφή της Τουρκίας οι κίνδυνοι από την υπερεξάπλωση συγκρούονται με τις δυνατότητες για αξιοποίηση ευκαιριών. Ωστόσο, έκρινε την ανάδειξη του ισλαμικού στοιχείου ως κεντρικό άξονα πολιτικής ως μια ορθολογική κίνηση και χαρακτήρισε την εξωτερική πολιτική του AKP περισσότερο ενεργητική και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Στη σημαντική ανακατάταξη που γίνεται στην περιοχή μας σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Ήφαιστο, η Τουρκία θα κερδίσει αν χάσουμε εμείς το Αιγαίο και την Κύπρο. Ενώ η άποψή του, είναι ότι ένα κράτος δεν χάνει, όταν κάνει φανερές τις επιδιώξεις της στο διπλωματικό παιχνίδι.
Ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιωάννης Μάζης επικεντρώθηκε στο έργο του Νταβούτογλου, η μετάφραση του οποίου στα ελληνικά έφερε σύμφωνα με τον ίδιο σε αμηχανία την “τουρκολαγνική κοινότητα της Ελλάδας”. Ο καθηγητής Μάζης σημείωσε ότι το βιβλίο του Νταβούτογλου, το Στρατηγικό βάθος, διαπνέεται από μια εθνικόστροφη συμπεριφορά που δεν μπορεί να χαρακτηρίζει έναν αναλυτή, ο οποίος μάλιστα προβαίνει σε επιστημονικά άλματα.
Ο αναλυτής Σάββας Καλεντερίδης έκανε μια ιστορική αναδρομή στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, για να αναδείξει την εξέλιξη του νεο-Οθωμανικού δόγματος, στο οποίο στηρίζεται η πολιτική του AKP σήμερα. Ανέλυσε τις πρόσφατες μεταστροφές της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σε Τυνησία, Αίγυπτο και Λιβύη, λόγω της επικράτησης της Αραβικής Άνοιξης αλλά και τις επιπτώσεις του Mavi Marmara και της στάσης της Τουρκίας απέναντι στην Αφροδίτη στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ. Ο αναλυτής κ. Καλεντερίδης, επεσήμανε ότι φαίνεται πως όπου τα συμφέροντα της Τουρκίας συγκρούονται με εκείνα των ΗΠΑ, η πολιτική Νταβούτογλου ανατρέπεται.
Μια διαφορετική οπτική πρόσφερε ο επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Σπύρος Λίτσας, ο οποίος δεν στάθηκε στο δεδομένο σκοπό της Τουρκίας, την περιφερειακή ηγεμονία, αλλά στα μέσα που χρησιμοποιεί η τουρκική πολιτική. Σ’ αυτό το πλαίσιο ανέλυσε το ρόλο της “ήπιας ισχύος” στη στρατηγική της Τουρκίας. Σύμφωνα με την ανάλυση του, η χρήση της ήπιας ισχύος σ’ αυτή την περίπτωση, στόχο έχει να ενισχύσει τη συνολική ισχύ, χωρίς όμως, να ενεργοποιήσει τους πυλώνες της σκληρής ισχύος που θα προκαλούσαν διλήμματα ασφάλειας.
Την ημερίδα έκλεισε ο λέκτορας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και μεταφραστής του βιβλίου του Αχμέτ Νταβούτογλου το Στρατηγικό βάθος Νίκος Ραπτόπουλος, ο οποίος εστίασε στις σχέσεις της Τουρκίας με τον Αραβικό Κόσμο. Σημείωσε επίσης, ότι η Τουρκία επιδίωξε να αξιοποιήσει τις σχέσεις της με τον αραβοϊσλαμικό κόσμο στη βάση της ιστορικής και θρησκευτικής παράδοσης και αναζήτησε συνασπισμό δυνάμεων με τις αραβικές χώρες στα διεθνή φόρα. Ωστόσο η αραβική άνοιξη φαίνεται να ανέτρεψε τα σχέδια Νταβούτογλου.
Τέλος, μια από τις κοινές θέσεις των ομιλητών ήταν ότι η Τουρκία περνάει μια περίοδο έντονης δραστηριότητας στην εξωτερική της πολιτική και αξιοποιεί το επιστημονικό της δυναμικό στη χάραξή της, γεγονός που δεν συμβαίνει στην Ελλάδα. Την ημερίδα, που συντόνισε ο σύμβουλος στρατηγικής και Επικοινωνίας Γιάννης Ράζος, χαιρέτησαν ο πρόεδρος του τμήματος ΔΕΣ καθηγητής Γεώργιος Σπυρόπουλος και ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας καθηγητής Ιωάννης Χατζηδημητρίου, ενώ την παρακολούθησαν πανεπιστημιακοί, δεκάδες φοιτητές και στελέχη των ενόπλων δυνάμεων.                                            Strategy Reports