H οπτική της παγκόσμιας υπερδύναμης....

Wikileaks, η οπτική της παγκόσμιας υπερδύναμης

Χρήστος Ιακώβου
Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)

Οι αποκαλύψεις, μέσω των διαρροών από το Wikileaks, δεν θα πρέπει να εντυπωσιάζουν και να παγώνουν το αίμα με την αμεσότητά τους αλλά θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως μία μοναδική περίπτωση, για τα ιστορικά δεδομένα του μεταψυχροπολέμου, σε σχέση με τον τρόπο κατά τον οποίο αντιλαμβάνονται τον υπόλοιπο κόσμο αλλά και το πως θεμελιακά κέντρα λήψεως αποφάσεων της παγκόσμιας υπερδύναμης ενεργούν σε τακτικό και στρατηγικό επίπεδο. Με άλλα λόγια αυτά που αποκαλύπτουν τα ντοκουμέντα, τόσο το διπλωματικό κουτσομπολιό όσο και οι στρατηγικές αναλύσεις, ήταν αναμενόμενα γιατί εγγράφονται σε μία γενικότερη φιλοσοφική θεώρηση που διέπει την Αμερική από την εποχή που ανεδείχθη σε παγκόσμια υπερδύναμη.
Η ιστορία των ιδεών, κατά τους τρεις τελευταίους αιώνες, δείχνει ότι σε κάθε εποχή διαμορφώνονται φιλοσοφικές θεωρήσεις που διεκδικούν το μονοπώλιο της απόλυτης νίκης. Με άλλα λόγια, εκλαμβάνουν την ιστορία ως την αρένα που τους αναδεικνύει ως «τελικούς νικητές». Γι’ αυτό και οι ιδεολογίες, που κερδίζουν μία μακρά ιδεολογική αντιπαράθεση, έχουν την απαίτηση η οπτική τους για τον κόσμο να είναι ταυτόχρονα και οπτική των υπολοίπων. Ο Χέγκελ έβλεπε το τέλος της ιστορίας να υλοποιείται μέσω του πρώιμου αστικού κράτους και του Ναπολέοντα. Η ιστορία διέψευσε τον τελευταίο και απέδειξε ότι η επέκταση του καπιταλισμού τον 18ο αιώνα θα γεννούσε νέα φαινόμενα, όπως τη παγκοσμιοποίηση, αλλά και τους αντιπάλους του, τον κομμουνισμό. Ανάλογα, πολλοί μέσα στο μαρξιστικό ιδεολογικό πλαίσιο πίστεψαν ότι ο κομμουνισμός θα γινόταν ο νεκροθάφτης του καπιταλισμού και ότι οδηγούσε τα πράγματα στο «τέλος της ιστορίας», όπως ευαγγελίστηκε η επανάσταση του Οκτωβρίου του 1917. Η ιστορία έδειξε ότι οι κοινωνικές αλλαγές είναι ένα πολύ πιο σύνθετο ζήτημα και δεν μπαίνει στον τελικό της δρόμο με μια επανάσταση. Ανάλογα, οι Αμερικανοί, και πιο ειδικά νεοσυντηρητικοί του μεταψυχροπολέμου, πίστεψαν ότι μπορούσαν να αλλάξουν όλο τον κόσμο, μέσα σε λίγα χρόνια, αφού πίστεψαν ότι το 1989 επήλθε η στιγμή της πλήρους και τελικής τους νίκης.

Με μία φιλοσοφική θεώρηση, που θυμίζει τους τροτσκιστές της Οκτωβριανής επανάστασης, οι νεοσυντηρητικοί βρήκαν επάρκεια χώρου στην προηγούμενη αμερικανική κυβέρνηση μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Είχαν υποκαταστήσει την «εξαγωγή της επανάστασης», ως αναπόσπαστο στοιχείο της «συνεχούς επανάστασης», με την «εξαγωγή της δημοκρατίας» στον μουσουλμανικό κόσμο ως προαπαιτούμενο της καντιανής έμπνευσης «αιώνιας ειρήνης». Όμως, αντί να μεταφέρουν δημοκρατία, εισήγαγαν αυθαιρεσίες και βασανιστήρια. Ο δημοκρατικά ελεγχόμενος πρόεδρος, όπως παραδοσιακά ήταν ο αρχηγός του αμερικανικού κράτους, έγινε ένας «αυτοκρατορικός» πρόεδρος, που στο όνομα του πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία προσπάθησε να αποφύγει τον δημοκρατικό έλεγχο. Στο «τέλος» οι νεοσυντηρητικοί, αντί να οδηγήσουν στην οριστική νίκη της Δύσης, οδήγησαν τη Δύση σε διάσπαση.

Κατά τους νεοσυντηρητικούς των ΗΠΑ, η αμερικανική επανάσταση και ο αγγλοσαξονικού τύπου διαφωτισμός έφερε τον διαχωρισμό του κράτους από την εκκλησία και όχι από τη θρησκεία. Γι’ αυτούς, ο θεός, θεωρείται ότι προτρέπει τις ΗΠΑ να επιτελέσουν ένα παγκόσμιο καθήκον υπό τη μορφή ιεραποστολικού έργου, τον «εκπολιτισμό» του υπολοίπου κόσμου σύμφωνα με την ιδεολογική οπτική της ψυχροπολεμικής τους νίκης. Οι δυνάμεις του κακού καραδοκούν, σύμφωνα με τους νεοσυντηρητικούς, προκειμένου να τις κτυπήσουν με το χέρι της τρομοκρατίας. Η νίκη ενάντια στο κακό γίνεται το μέγιστο στρατηγικό καθήκον των ΗΠΑ, ως απολύτου φορέα του καλού. Με αυτό τον τρόπο οδήγησαν οι νεοσυντηρητικοί τις ΗΠΑ στο αδιέξοδο της πολιτικής του άκαμπτου ηγεμονισμού στις διεθνείς σχέσεις, της αδιαλλαξίας και της μονομέρειας ως προς τη σκληρή ισχύ. Γεγονός που τελικά εξασθενίζει τη θέση των ΗΠΑ στο διεθνές σύστημα.

Οι νεοσυντηρητικοί οδήγησαν τις ΗΠΑ στο εξής παράδοξο: να κερδίζουν τον ανταγωνισμό των ιδεολογικοπολιτικών συστημάτων με την ΕΣΣΔ στο όνομα των δυτικών αξιών και να χάνουν την υποστήριξη των δυτικών κοινωνιών εξαιτίας της εγκατάλειψης στη συνέχεια αυτών ακριβώς των αρχών. Ακόμα, οι ΗΠΑ, ο σταθεροποιητής ηγεμόνας που προώθησε την νεοφιλελεύθερη μορφοποίηση των παγκόσμιων ανοικτών αγορών, εγκλωβίστηκε στην παραδοξολογία να μη δέχεται τη σημασία και τη νομιμότητα των παγκόσμιων θεσμών που οι ίδιες συνέβαλαν αποφασιστικά να δημιουργηθούν αμέσως μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Οι ΗΠΑ, έγιναν θελκτικές στον σύγχρονο κόσμο με την παραγωγή της μαζικής κουλτούρας, με ένα νέο τρόπο καθημερινής ζωής που έκανε τη ζωή πιο εύκολη σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Τέχνη αποτυπωμένη στα κυλιόμενα χιλιόμετρα του Χόλλυγουντ, αθλητισμός, διαδίκτυο και ανάπτυξη τεχνολογίας στην υπηρεσία της καθημερινής ζωής είναι μερικά από τα επιτεύγματα της αμερικανικής κοινωνίας. Η προώθησή τους στηρίχτηκε τόσο στην οικονομική όσο και στην στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ, γεγονός που καλλιέργησε διεθνώς την εικόνα της Αμερικής ως παγκόσμιας υπερδύναμης. Αλλά οι νεοσυντηρητικοί πίστεψαν στον παροξυσμό της μεταψυχροπολεμικής τους νίκης, ότι δηλαδή στις διεθνείς σχέσεις μετράει μόνο η σκληρή ισχύς. Αυτή η μορφή στρατηγικής, καλλιέργησε την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να υποκαταστήσει όλα τα υπόλοιπα μέσα ηγεμονίας, ακόμη και την μαλακή ισχύ. Αυτή η φιλοσοφική αντίληψη έφερε τις ΗΠΑ απέναντι σε ένα νέο εχθρό: τον αντιαμερικανισμό που ενισχύεται καθημερινά και ενδυναμώνει την μοναξιά της παγκόσμιας πρωτοκαθεδρίας. Αυτήν άλλωστε τη μοναξιά δεν την αποδεικνύουν και τα διαρρεύσαντα έγγραφα μέσω του Wikileaks;
www.geopolitics-gr.blogspot.com