Από το Imperium Romanum στις Holy Global Markets

Συντομότατη αναζήτηση του ελληνικού πολιτισμού με φόντο τις εκλογές

 Εξαιρετικά μεγάλο θέμα, έθιξε ο Χρήστος Αγγελόπουλος με το βίντεο που μοντάρισε με τίτλο “Σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;” και το σύντομο κείμενο που παρέθεσε. Το παρόν κείμενο προέκυψε από αυτή την αφορμή. Διευρύνει το σχολιασμό και την προβολή του θέματος “Βυζάντιο” στο σήμερα. Με παρακινδυνευμένη συμπύκνωση, μπορούμε να τονίσουμε: 

 

• Το ρωσικό ντοκιμαντέρ (Α΄ μέρος) είναι περισσότερο αξιόπιστο παρά διαφωτιστικό. Αν και επικεντρώνεται στην πτώση της αυτοκρατορίας, μέσα σε 70 λεπτά πραγματεύεται την υπερχιλιετή αυτοκρατορική περίοδο. Την περίοδο, που έγινε γνωστή με τα σκοπίμως επιλεγμένα ονόματα “Γραικική αυτοκρατορία”, ή “Βυζαντινή αυτοκρατορία”, την περίοδο στην οποία κυριαρχεί μια αντιπαλότητα μεταξύ δυο πλευρών, όπου η μια είναι φανερή (Κωνσταντινούπολη), η άλλη ασαφής (Άαχεν; Ρώμη; Παρίσι; Βενετία;). Μια αντιπαλότητα γύρω από την τότε παγκόσμια κυριαρχία.
• Το κράτος της Κων/πολης λεγόταν “Ρωμαϊκό” και ήταν εξ αρχής πολυεθνικό. Η συγκολλητική ουσία μεταξύ των εθνών ήταν το κεντρικό, πολιτισμικό του στοιχείο: ο χριστιανισμός. Ωστόσο, ο σημερινός Έλληνας / Ευρωπαίος τείνει να αντιστοιχεί στην τότε, οικουμενική Εκκλησία την εθνική / κατακερματισμένη χριστιανική Εκκλησία του σημερινού εθνικού κράτους. Το πολυεθνικό κράτος διαλύθηκε εξαιτίας και των αποσχιστικών εθνικισμών· και αυτό το στοιχείο προβάλλεται αρκετά καλά στο ντοκιμαντέρ (Β’ μέρος). Συνεπώς, δεν είναι “θρησκευτική” η προσέγγιση, μάλιστα στο ντοκιμαντέρ δεν εξηγείται επαρκώς το θρησκευτικό στοιχείο, ως ζήτημα της κρατικής υπόστασης και της εξωτερικής πολιτικής.

Ο Χ. Αγγελόπουλος εντοπίζει και αντιστοιχεί στο σήμερα αληθινά στοιχεία, που, όμως, ως ιστορικά στοιχεία δεν αιτιολογούνται. Το αχανές της χρονολόγησης στο ντοκιμαντέρ επιτείνει η ασάφεια που αποπνέει το τρίλεπτο μοντάζ. Το τι ήταν το “Βυζάντιο” και το πώς κατέρρευσε είναι καίριο, αφού όντως, συνυπήρξαν στην κατάρρευση ο οικονομικός μαρασμός, η ηθική έκπτωση και τα εθνικά θέματα. Αρκετά δε πριν την άλωση, διαμορφώθηκαν τα δυο “κόμματα”, που, τελικά, στην πράξη, έφτασαν να διαφωνούν στην επιλογή του κατακτητή, έχοντας αποδεχθεί ως μη αναστρέψιμο στοιχείο την εσωτερική κατάρρευση. Εκεί εδραιώνεται το γνωστό μας δίλημμα “Δύση ή Ανατολή;”. Μόνο που α) αυτό το δίλημμα περιέχει ως δεδομένο το αίσθημα της “ανατολικής” πολιτισμικής μειονεξίας, β) ούτε η “Δύση” (Φραγκιά;) έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια (μάλιστα, στη νεότερη εποχή μεταπηδά από το Λονδίνο στην Ουάσιγκτον και πρόσφατα, στις Βρυξέλλες / Άαχεν), ούτε κάποια συγκεκριμένη “Ανατολή” περιγράφεται ως αντίρροπη της όποιας “Δύσης”. Ακόμα και στην εξήγηση της “καθ’ ημάς Ανατολής”, ισχνά προβάλλει το διαχρονικό γεγονός της οικουμενικότητας του ελληνικού πολιτισμού, αρχαίου και χριστιανικού. Ολοφάνερα, το σήμερα διακατέχεται από την μη καθολική αποδοχή του όρου “ελληνισμός” μέσα στην κρατική υπόσταση (1833 και μετά). “Ελληνισμός” προσδιορισμένος από τους Έλληνες ή “ελληνισμός” έξωθεν προσδιορισμένος; Πρόσφατα είδαμε ότι ούτε ο δεύτερος βρίσκεται στο ευρωπαϊκό απυρόβλητο. Ο “ελληνισμός” αυτός φέρει το διχασμό, την αμφιταλάντευση του ασαφούς διλήμματος “Δύση ή Ανατολή;” που αναζωπυρώθηκε κατά τον 18ο αιώνα και μας οδηγεί σε μια ακόμα δέσμη ερωτημάτων:
Η οθωμανική περίοδος δικαίωσε τους ανθενωτικούς; Ζούμε σήμερα το θρίαμβο των ενωτικών; Επίσης: η ανασύσταση του πολυεθνικού κράτους ως προοπτική του 1821 πώς εμφανίστηκε και τι εμπόδια συνάντησε; Γιατί το κράτος που ιδρύθηκε, απέρριψε τον πατέρα του και στράφηκε αποκλειστικά στον παππού του; Βρίσκεται το ελληνικό εθνικό κράτος από τον Όθωνα και μετά σε μια διαρκή εξάρτηση μέσω της αέναης οικονομικής υποτέλειας; Συνιστά ο περίφημος “τριπλασιασμός του ελληνικού κράτους” (1919) μια εθνική επιτυχία, μιαν “ολοκλήρωση του 1821”; Ή μήπως τα σύνορα αυτά, ήταν τμήμα της προαποφασισμένης, ευρύτερης ανακατάταξης των ζωνών επιρροής του καπιταλισμού που τότε στόχευε -εκτός από τους θαλάσσιους δρόμους- και στα πετρέλαια της Μ. Ανατολής και στην πάγια αποκοπή της Ρωσίας (όπου δεν είχαν επικρατήσει ακόμα οι “προοδευτικοί” μπολσεβίκοι); Γιατί οι τότε ελληνικές επιδιώξεις κατευθύνθηκαν προς τη Σμύρνη και όχι προς την Κων/πολη; Μήπως μάθαμε να πανηγυρίζουμε για τα σύνορα του Βενιζέλου προκειμένου να αποκρύψουμε την ειρηνική εκρίζωση του 1923, τους δυο παγκόσμιους πολέμους στους οποίους -αν και νικητές- υπέστημεν μεταχείριση ηττημένων και τέλος, μήπως συνηθίσαμε να πανηγυρίζουμε για την ένταξη στην Ευρώπη, την ένταξη στο Ευρώ προκειμένου να “αποφύγουμε τα χειρότερα” σύμφωνα και με το πλήρως διαψευσθέν σκεπτικό του Κ. Καραμανλή και με την πρόσφατη,“μνημονιακή λογική”; Από όσο τουλάχιστον γνωρίζουμε μέσω της ιστορίας, έξι αιώνες πριν, οι ενωτικοί δεν είχαν την αντίστοιχη της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ επιχειρηματολογία-καταστροφολογία που έφτασε μέχρι της (υπό το κράτος πανικού) παραδοχής ότι το ευρωπαϊκό όραμα προβλήθηκε στον Έλληνα ως φιλέ μινιόν και κρασί σωβινιόν. Όμως αν προσέξουμε αυτή την επιχειρηματολογία, θα δούμε μέσα από το συνδυασμό της ανύπαρκτης -ουσιαστικά- “εθνικής περηφάνιας” και του επικαλούμενου “φόβου της απομόνωσης” να κυριαρχεί μόνον η γνωστή, ανομολόγητη, βαθιά ριζωμένη “ελληνική μειονεξία” έναντι της “πολιτισμένης Δύσης” στην οποίαν “ανήκομεν”.
Όσο για την “αντιμνημονιακή λογική”: σε κάποιες διεθνιστικές εκδοχές της το μνημόνιο εμφανίζεται μόνον ως αίτιο. Κάποιες φορές εμφανίζεται ως σύμπτωμα, ξεκομμένο όμως από την εθνική πολιτική του διαρκούς κρατικού χρέους, ξεκομμένο και από την ελληνική πολιτισμική “copy-paste διάσταση” που το παρακολουθεί επί 200 χρόνια. Προφανώς λοιπόν, όταν το ζήτημα της εξαθλίωσης αντιμετωπίζεται αποκλειστικά στο επίπεδο των αριθμών, η ατζέντα είναι λειψή. Στη διεύρυνση της ατζέντας και στην κατανόηση του θέματος “παγκοσμιοποίηση” που προκαλεί τη φτωχοποίηση, την εξαθλίωση και το θάνατο, το “Βυζάντιο” μπορεί να μας βοηθήσει; Ας σκεφτούμε μόνον ότι πολλοί από όσους επιλεκτικά εκθειάζουν την προωθούμενη σήμερα “πολυπολιτισμικότητα”, θεωρούν το πολυπολιτισμικό Imperium Romanum της Κωνσταντινούπολης “οπισθοδρομικό, σκοταδιστικό και… graecorum”. Στην περίπτωση αυτή, προφανώς, ως “πρόοδο” και “ανθρωπισμό” εννοούν το όραμα των Γιούνκερ-Λαγκάρντ-Μπαρόζο. Γιατί τόση μάχη εναντίον του έθνους, εναντίον της χριστιανικής θρησκείας; Για να επικρατήσει κάποια παγκόσμια θρησκεία στη θέση της; Γιατί τόση εμμονή στο Άαχεν της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αφού έτσι, η μόνη πηγή εξουσίας που μας επιβάλλεται, είναι οι Holy Global Markets; Έτσι δεν είναι; Ή μήπως η “ανταγωνιστικότητα” προήχθη σε κοινωνική αρετή και ανθρωπιστικό ιδεώδες;
Εθνισμός ή διεθνισμός; Αυτό δεν το σκέφτηκαν ή δεν τόλμησαν να το προβάλλουν ως ένα ακόμα πλαστό δίλημμα των εκλογών. Τελικά, όποιος σήμερα υπερασπίζεται το ελληνικό εθνικό κράτος έναντι της ισοπέδωσης, έναντι των απάνθρωπων “αγορών”, μήπως υπερασπίζεται (συνειδητά ή μη) τον ελληνικό οικουμενικό πολιτισμό που το ελληνικό κράτος δεν κατάφερε επί δύο αιώνες να καθυποτάξει;

Στέργιος Ζυγούρας

10-6-2012

 πηγή