Του Ανδρέα Ζαμπούκα*
Το Γιβραλτάρ είναι ένας βράχος, στο σημείο που ενώνεται η Μεσόγειος με τον Ατλαντικό. Ανήκει στις Βρετανικές κτήσεις, με έκταση 6,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 28.000 κατοίκους. Από το 2006, έχει νέο σύνταγμα και δεδηλωμένη την επιθυμία των κατοίκων (δημοψηφίσματα 1969, 2002) να παραμείνουν κάτω από βρετανική διοίκηση. Πρόσφατα όμως, οι Βρετανοί προχώρησαν σε μία κίνηση εντυπωσιασμού, κατασκευάζοντας έναν τεχνητό ύφαλο που δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στους Ισπανούς ψαράδες. Έτσι ξεκίνησε μια «εμφύλια» ευρωπαϊκή διαμάχη «πυροτεχνημάτων» και εθνικιστικών επιδείξεων, μεταξύ Κάμερον και Ραχόι.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιδίδονται στο σπορ του εθνικού λαϊκισμού, έτσι όπως έχει «κατασκευαστεί» στη χώρα του καθενός. Ο Κάμερον από τη μέρα της εκλογής του, «παίζει» με τις «αυτοκρατορικές» αναμνήσεις των Βρετανών, προκηρύσσοντας δημοψηφίσματα για παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αδιαφορεί για το ότι ήδη, έχει εξάψει τον εσωτερικό εθνικισμό των Σκωτσέζων και των Ιρλανδών. Προσποιείται ακόμα, πως η βρετανική οικονομία ανθεί, ενώ οι πάντες γνωρίζουν για τη ρευστή κατάσταση του τραπεζικού συστήματος και την τεράστια έκθεσή του στο ευμετάβολο χρηματιστηριακό κεφάλαιο.
Από την άλλη ο Ραχόι, είναι αντιμέτωπος με τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση της χώρας του και «υπόδικος» πλέον, στη συνείδηση της κοινής γνώμης για σκάνδαλα. Ψάχνει λοιπόν, κι αυτός ευκαιρίες να θολώσει τα νερά στην ισπανική κοινωνία που μαστίζεται από την ανασφάλεια και τις φούσκες της αντιπαραγωγικής της οικονομίας.
Τα συμπεράσματα που βγαίνουν από την κρίση του Γιβραλτάρ είναι πολλά και μάλλον ζοφερά για το μέλλον της Ευρώπης. Δυστυχώς οι σημερινοί ηγέτες που διαχειρίζονται τις τύχες των Ευρωπαίων είναι πολύ λίγοι για να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που τους προσφέρονται. Πιθανότατα, η εξάρτηση τους από εξωευρωπαϊκά οικονομικά κέντρα είναι τέτοια που παρακάμπτουν τα ουσιαστικά συμφέροντα των πολιτών τους. Γιατί μου είναι δύσκολο να κατανοήσω ότι ο Λονδρέζος ή ο Μαδριλένος έχει αληθινό ενδιαφέρον για το Γιβραλτάρ. Ενδιαφέρον έχουν οι 6.000 Ισπανοί που εργάζονται εκεί, οι γειτονικοί ψαράδες και ασφαλώς οι Βρετανοί υπήκοοι του κρατιδίου, που έχασαν την ησυχία τους υφιστάμενοι τα αντίποινα των Ισπανών στις μετακινήσεις τους.
Επίσης, είναι φανερό ότι η απόφαση των κατοίκων να παραμείνουν κάτω από βρετανική διοίκηση έχει να κάνει με ρεαλιστική αποτίμηση των συμφερόντων τους. Αυτό όμως, δε σημαίνει ότι ο οποιοσδήποτε Κάμερον πρέπει να εκμεταλλεύεται την ανασφάλεια τους, για πολιτικούς «λεονταρισμούς». Το ό,τι επέλεξαν τη Βρετανία από την Ισπανία, σίγουρα οφείλεται στα ειδικά προνόμια που απολαμβάνουν από την κυβέρνηση του Λονδίνου και στην έλλειψη εμπιστοσύνης στην ισπανική οικονομία.
Όπως και να έχει το ζήτημα, είναι απογοητευτικό να αναζωπυρώνονται εθνικισμοί σε μια Ευρώπη που μαστίζεται από παρατεταμένη κρίση οικονομίας και δημοκρατίας. Είναι πλέον, σαφές ότι κανείς ηγέτης δε χάνει την ευκαιρία να θυμίσει στις εθνικές κοινωνίες του πόσο έτοιμος είναι να υπερασπιστεί τα «ιερά» και τα «όσια» της φυλής... Είναι σαν να προτρέπει τους ομοεθνείς του να ζήσουν με επεκτατικά «όνειρα» ή με την εσωστρέφεια των κλειστών κοινωνιών, προκειμένου να μην εκτεθούν στη μόλυνση των υπόλοιπων Ευρωπαίων.
Η Ευρώπη όμως, είναι κοινότητες πολιτών και όχι «ενορίτες» που ετοιμάζονται να κλειστούν σε ναούς για προστασία. Οι Ευρωπαίοι είναι ενταγμένοι σε ένα τεράστιο υπερεθνικό σύστημα επειδή πίστεψαν σε ενώσεις συμφερόντων και όχι σε πολιτικάντικες λαϊκιστικές κορώνες. Κάθε φορά που μία χώρα έμπαινε στην Ένωση, ένας ηγέτης υπέγραφε τη συνθήκη εισόδου, γνωρίζοντας καλά ότι πρώτα θα έρθουν τα δύσκολα και οι απογοητεύσεις.
Έβλεπε όμως, ότι ο πολιτισμός και η εξέλιξη των κοινωνιών δεν φτιάχνονται με μικροσυμφέροντα αλλά με μεγάλες ενώσεις κοινών συστημάτων.
Δεν μπορεί λοιπόν τώρα, μετά από τόσες θυσίες να ανεχόμαστε όλους αυτούς τους εξαρτημένους από τη λαγνεία της εξουσίας. Να περιμένουμε να πει ψέματα η Μέρκελ στους Γερμανούς για να περάσουν οι εκλογές της, να τελειώσει η θητεία του Ολάντ για να τα παρατήσει, να γλυτώσει από τα σκάνδαλα ο Ραχόι και να ανέβει η δημοτικότητα του Κάμερον, για να εξασφαλίσει δεύτερη τετραετία. Κι ώσπου να συμβούν όλα αυτά, να φουντώνει ο εθνικισμός από την ανευθυνότητα τους και να εκτοξεύεται η ανεργία στα ύψη.
Πολύ φοβάμαι ότι αντιπαραθέσεις σαν αυτή του Γιβραλτάρ θα είναι από δω και πέρα πολύ συχνές. Αν δεν βρεθούν σοβαρές και υπεύθυνες προσωπικότητες να κρατήσουν στα χέρια τους τα ηνία, η κατάσταση θα φτάσει στο απροχώρητο. Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη δημοκρατία και μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών της στη διοίκηση της. Όσο οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών θα καθορίζουν τις αποφάσεις, από τα ανώριμα εθνικιστικά καπρίτσια του κάθε πολιτικάντη, τόσο περισσότερο θα πληθαίνουν πάνω μας τα σύννεφα του φόβου και της άγονης εσωστρέφειας. Είναι πια, σχεδόν καταστροφικό να ζήσουμε μόνοι μας σε έναν κόσμο γεμάτο Κινέζους και Ινδούς...
* Ο κ. Ανδρέας Ζαμπούκας είναι Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας
Το Γιβραλτάρ είναι ένας βράχος, στο σημείο που ενώνεται η Μεσόγειος με τον Ατλαντικό. Ανήκει στις Βρετανικές κτήσεις, με έκταση 6,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 28.000 κατοίκους. Από το 2006, έχει νέο σύνταγμα και δεδηλωμένη την επιθυμία των κατοίκων (δημοψηφίσματα 1969, 2002) να παραμείνουν κάτω από βρετανική διοίκηση. Πρόσφατα όμως, οι Βρετανοί προχώρησαν σε μία κίνηση εντυπωσιασμού, κατασκευάζοντας έναν τεχνητό ύφαλο που δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στους Ισπανούς ψαράδες. Έτσι ξεκίνησε μια «εμφύλια» ευρωπαϊκή διαμάχη «πυροτεχνημάτων» και εθνικιστικών επιδείξεων, μεταξύ Κάμερον και Ραχόι.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιδίδονται στο σπορ του εθνικού λαϊκισμού, έτσι όπως έχει «κατασκευαστεί» στη χώρα του καθενός. Ο Κάμερον από τη μέρα της εκλογής του, «παίζει» με τις «αυτοκρατορικές» αναμνήσεις των Βρετανών, προκηρύσσοντας δημοψηφίσματα για παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αδιαφορεί για το ότι ήδη, έχει εξάψει τον εσωτερικό εθνικισμό των Σκωτσέζων και των Ιρλανδών. Προσποιείται ακόμα, πως η βρετανική οικονομία ανθεί, ενώ οι πάντες γνωρίζουν για τη ρευστή κατάσταση του τραπεζικού συστήματος και την τεράστια έκθεσή του στο ευμετάβολο χρηματιστηριακό κεφάλαιο.
Από την άλλη ο Ραχόι, είναι αντιμέτωπος με τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση της χώρας του και «υπόδικος» πλέον, στη συνείδηση της κοινής γνώμης για σκάνδαλα. Ψάχνει λοιπόν, κι αυτός ευκαιρίες να θολώσει τα νερά στην ισπανική κοινωνία που μαστίζεται από την ανασφάλεια και τις φούσκες της αντιπαραγωγικής της οικονομίας.
Τα συμπεράσματα που βγαίνουν από την κρίση του Γιβραλτάρ είναι πολλά και μάλλον ζοφερά για το μέλλον της Ευρώπης. Δυστυχώς οι σημερινοί ηγέτες που διαχειρίζονται τις τύχες των Ευρωπαίων είναι πολύ λίγοι για να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που τους προσφέρονται. Πιθανότατα, η εξάρτηση τους από εξωευρωπαϊκά οικονομικά κέντρα είναι τέτοια που παρακάμπτουν τα ουσιαστικά συμφέροντα των πολιτών τους. Γιατί μου είναι δύσκολο να κατανοήσω ότι ο Λονδρέζος ή ο Μαδριλένος έχει αληθινό ενδιαφέρον για το Γιβραλτάρ. Ενδιαφέρον έχουν οι 6.000 Ισπανοί που εργάζονται εκεί, οι γειτονικοί ψαράδες και ασφαλώς οι Βρετανοί υπήκοοι του κρατιδίου, που έχασαν την ησυχία τους υφιστάμενοι τα αντίποινα των Ισπανών στις μετακινήσεις τους.
Επίσης, είναι φανερό ότι η απόφαση των κατοίκων να παραμείνουν κάτω από βρετανική διοίκηση έχει να κάνει με ρεαλιστική αποτίμηση των συμφερόντων τους. Αυτό όμως, δε σημαίνει ότι ο οποιοσδήποτε Κάμερον πρέπει να εκμεταλλεύεται την ανασφάλεια τους, για πολιτικούς «λεονταρισμούς». Το ό,τι επέλεξαν τη Βρετανία από την Ισπανία, σίγουρα οφείλεται στα ειδικά προνόμια που απολαμβάνουν από την κυβέρνηση του Λονδίνου και στην έλλειψη εμπιστοσύνης στην ισπανική οικονομία.
Όπως και να έχει το ζήτημα, είναι απογοητευτικό να αναζωπυρώνονται εθνικισμοί σε μια Ευρώπη που μαστίζεται από παρατεταμένη κρίση οικονομίας και δημοκρατίας. Είναι πλέον, σαφές ότι κανείς ηγέτης δε χάνει την ευκαιρία να θυμίσει στις εθνικές κοινωνίες του πόσο έτοιμος είναι να υπερασπιστεί τα «ιερά» και τα «όσια» της φυλής... Είναι σαν να προτρέπει τους ομοεθνείς του να ζήσουν με επεκτατικά «όνειρα» ή με την εσωστρέφεια των κλειστών κοινωνιών, προκειμένου να μην εκτεθούν στη μόλυνση των υπόλοιπων Ευρωπαίων.
Η Ευρώπη όμως, είναι κοινότητες πολιτών και όχι «ενορίτες» που ετοιμάζονται να κλειστούν σε ναούς για προστασία. Οι Ευρωπαίοι είναι ενταγμένοι σε ένα τεράστιο υπερεθνικό σύστημα επειδή πίστεψαν σε ενώσεις συμφερόντων και όχι σε πολιτικάντικες λαϊκιστικές κορώνες. Κάθε φορά που μία χώρα έμπαινε στην Ένωση, ένας ηγέτης υπέγραφε τη συνθήκη εισόδου, γνωρίζοντας καλά ότι πρώτα θα έρθουν τα δύσκολα και οι απογοητεύσεις.
Έβλεπε όμως, ότι ο πολιτισμός και η εξέλιξη των κοινωνιών δεν φτιάχνονται με μικροσυμφέροντα αλλά με μεγάλες ενώσεις κοινών συστημάτων.
Δεν μπορεί λοιπόν τώρα, μετά από τόσες θυσίες να ανεχόμαστε όλους αυτούς τους εξαρτημένους από τη λαγνεία της εξουσίας. Να περιμένουμε να πει ψέματα η Μέρκελ στους Γερμανούς για να περάσουν οι εκλογές της, να τελειώσει η θητεία του Ολάντ για να τα παρατήσει, να γλυτώσει από τα σκάνδαλα ο Ραχόι και να ανέβει η δημοτικότητα του Κάμερον, για να εξασφαλίσει δεύτερη τετραετία. Κι ώσπου να συμβούν όλα αυτά, να φουντώνει ο εθνικισμός από την ανευθυνότητα τους και να εκτοξεύεται η ανεργία στα ύψη.
Πολύ φοβάμαι ότι αντιπαραθέσεις σαν αυτή του Γιβραλτάρ θα είναι από δω και πέρα πολύ συχνές. Αν δεν βρεθούν σοβαρές και υπεύθυνες προσωπικότητες να κρατήσουν στα χέρια τους τα ηνία, η κατάσταση θα φτάσει στο απροχώρητο. Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη δημοκρατία και μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών της στη διοίκηση της. Όσο οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών θα καθορίζουν τις αποφάσεις, από τα ανώριμα εθνικιστικά καπρίτσια του κάθε πολιτικάντη, τόσο περισσότερο θα πληθαίνουν πάνω μας τα σύννεφα του φόβου και της άγονης εσωστρέφειας. Είναι πια, σχεδόν καταστροφικό να ζήσουμε μόνοι μας σε έναν κόσμο γεμάτο Κινέζους και Ινδούς...
* Ο κ. Ανδρέας Ζαμπούκας είναι Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου