Το Καστελλόριζο και η Κύπρος, της Λόρια Μαρκίδη*
Ριγμένα στην ανατολική εσχατιά του ελληνικού κορμού, τα δύο ιστορικά νησιά, Κύπρος και Καστελλόριζο, βίωσαν τις ίδιες πικρές εμπειρίες στη μακραίωνη και πολυτάραχη Ιστορία τους αλλά και περιόδους ακμής και ανάπτυξης στον τομέα του εμπορίου, των τεχνών και του πολιτισμού. Η σημαντική γεωστρατηγική τους θέση ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση αποτελούσε πρόκληση για τους ισχυρούς διά μέσου των αιώνων. Η ωραία επίσκεψη με εκδηλώσεις πολιτιστικές που διοργάνωσε το ΡΙΚ σε νησιά του ανατολικού Αιγαίου τον Αύγουστο, με στόχο την περαιτέρω σύσφιγξη των πολιτιστικών δεσμών με την Κύπρο, είχε ως τελευταίο σταθμό το Καστελλόριζο, το μαργαριτάρι του Αιγαίου, όπως το αποκαλούν οι κάτοικοί του. Καθώς το πλοίο προσάραζε στο φυσικό λιμάνι του νησιού, εντυπωσιάσθηκα από την ομορφιά των σπιτιών και των αρχοντικών με τις βαμμένες με ζωηρά χρώματα προσόψεις, αμφιθεατρικά κτισμένων κατά μήκος της ακτογραμμής, το ερειπωμένο αλλά μεγαλοπρεπές μεσαιωνικό κάστρο και τις όμορφες εκκλησιές όπου η επίδραση της ιταλικής κουλτούρας είναι εμφανής.
Το Καστελλόριζο, με έκταση 9 τ. χιλιομέτρων και πληθυσμό σήμερα μόλις 406 ανθρώπων (από τις 1.500 που αριθμούσε προ του B’ Παγκοσμίου Πολέμου), έχει κατοικηθεί από τη Νεολιθική Εποχή και τα ευρήματα των ανασκαφών μαρτυρούν την ύπαρξη ανεπτυγμένου πολιτισμού από την Προϊστορική Περίοδο. Οι Δωριείς, οι πρώτοι κάτοικοι, του έδωσαν το όνομα Μεγίστη, επειδή ήταν το μεγαλύτερο νησί στο σύμπλεγμα των πέριξ του
βραχονησίδων. Το όνομα Καστελλόριζο είναι παραφθορά του Καστέλλο Ρόσσο-του Κόκκινου Κάστρου– που ανοικοδομήθηκε από τους ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ρόδου, κυρίαρχους της νήσου, περί το τέλος του 14ου αιώνα, επί των αρχαίων ελληνιστικών ερειπίων της περιόδου του Σωσικλή Νικαγόρα.Το νησί απέχει 1,25 ναυτικά μίλια από το Αντίφιλο –το σημερινό Κας– στη μικρασιατική ακτή, και 280 χιλιόμετρα από την Κύπρο.
Όπως η Κύπρος έτσι και το Καστελλόριζο γνώρισε μεγάλες συμφορές που προκλήθηκαν από ξένους κατακτητές, βομβαρδίστηκε, λεηλατήθηκε, ερειπώθηκε και κάηκε κακόβουλα. Οι κάτοικοί του εξαναγκάσθηκαν σε έξοδο και μετοικεσία σε άλλους τόπους για να επιστρέψουν λιγότεροι όταν το κακό πέρασε. Από τον έλεγχο των Ροδίων, όπου άκμασε το νησί, πέρασε στον τύραννο της Αλικαρνασσού, στους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στους Πτολεμαίους, στους Ρωμαίους και κατόπιν περιήλθε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία μετά τη διαίρεση του ρωμαϊκού κράτους. Τον 15ο αιώνα καταλήφθηκε από τους Αιγυπτίους, ακολούθως πέρασε στο βασίλειο της Νεαπόλεως για να περιέλθει στην κυριαρχία της Ισπανίας. Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ενετούς ακολουθούν οι Οθωμανοί. Το 1913 οι κάτοικοι επαναστατούν εναντίον των Τούρκων και ζητούν ένωση με την Ελλάδα. Το 1915 το Καστελλόριζο καταλαμβάνεται από τη Γαλλία, η οποία τελικά το παραχωρεί στην Ιταλία. Κατά την περίοδο αυτή οι Καστελλορίζιοι μεταναστεύουν σε άλλες χώρες, κυρίως στην Αυστραλία, για ένα καλύτερο μέλλον. Μετά την παράδοση των Ιταλών στους συμμάχους το Σεπτέμβριο 1943, οι Βρετανοί εγκατέστησαν στρατεύματά τους στο νησί, ενώ η γερμανική Πολεμική Αεροπορία το βομβάρδισε ανηλεώς προξενώντας τεράστιες ζημιές.
Περί τα τέλη Οκτωβρίου 1943 οι Βρετανοί αποφάσισαν να εκκενώσουν τον πληθυσμό ανερχόμενο σε 1.100 κατοίκους και, μέσω του Αντίφιλου, τους μετέφεραν στην Κύπρο. Ο συγγραφέας βιβλίων για το Καστελλόριζο και νομικός Νικόλας Γ. Παππάς, ο οποίος ζει και εργάζεται στην Αυστραλία, μας πληροφορεί ότι μια ομάδα των κατοίκων μεταφέρθηκε στη Δεκέλεια και ακολούθως στο χωριό Μαυροβούνι (ίσως Μαραθόβουνο), ενώ άλλοι στο Ξερό και την Κοκκινοτριμιθιά. Τον Ιανουάριο 1944 οι πλείστοι μεταφέρθηκαν στην Παλαιστίνη. Ένας μικρός αριθμός όμως παρέμεινε στην Κύπρο καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Μεταξύ αυτών και η οικογένεια του καπετάν Νικόλα Παπαναστασίου, παππού του Ν.Γ. Παππά, η οποία εγκαταστάθηκε στην Κάτω Πάφο και αργότερα στο Κτήμα, όπου παρέμεινε μέχρι το 1949 οπότε μετανάστευσε στην Αυστραλία. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο καπετάν Νικόλας ανέλαβε με το καΐκι του επικίνδυνες αποστολές σε συνεργασία με τους Βρετανούς.
Η μοναδική κάτοικος του Καστελλορίζου που παρέμεινε στη βραχονησίδα της, τη Ρω, είναι η Δέσποινα Αχλαδιώτη, η επονομαζόμενη Κυρά της Ρω, η οποία συνέχισε να υψώνει την ελληνική σημαία στο νησί της όπως έκανε επί 40 χρόνια.
Οι δεσμοί μεταξύ Κύπρου και Καστελλορίζου ανάγονται στα βάθη της Ιστορίας, με το νησί να έχει αναπτύξει σημαντική εμπορική ναυτιλία και οικονομική ευρωστία. Σύμφωνα με τον Ν. Παππά, από τις αρχές και τα μέσα του 19ου αιώνα, αριθμός οικογενειών από την Κύπρο εγκαταστάθηκαν στο Καστελλόριζο λόγω του ότι το νησί απολάμβανε καθεστώς απαλλαγής από τους δασμούς, που παραχωρήθηκε από τους Οθωμανούς. Σήμερα πολλές οικογένειες του Καστελλορίζου φέρουν το όνομα Κυπραίος ή Κύπριος. Αλλά και στην Ιστορία των νεωτέρων χρόνων, το Καστελλόριζο έρχεται να συνδεθεί με τις διαπραγματεύσεις για εξεύρεση λύσης του κυπριακού προβλήματος. Όταν τον Ιούλιο 1964 διαμορφώθηκε το γνωστό ως «πρώτο σχέδιο Άτσεσον», το οποίο προέβλεπε μεταξύ άλλων και παραχώρηση κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης στην Τουρκία στο έδαφος της Κύπρου, ο Έλληνας πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου εξέφρασε την αντίδρασή του στην ιδέα του Αμερικανού μεσολαβητή Ντιν Άτσεσον και αντιπρότεινε την παραχώρηση του Καστελλορίζου στην Άγκυρα. Ως ήτο φυσικό η Άγκυρα και ο Αμερικανός μεσολαβητής δεν αποδέχθηκαν την πρόταση.
*Η Λόρια Μαρκίδη είναι πρέσβης επί τιμή.
Βιβλιογραφία-Nicholas G Pappa An Illustrated History of the Island and its Conquerors, NG.Pappas-N.Vogiatzis An island in time.
- See more at: http://www.philenews.com/el-gr/f-me-apopsi-eponymes-gnomes/385/162188/to-kastellorizo-kai-i-kypros#sthash.yt7you2Y.dpuf
Ριγμένα στην ανατολική εσχατιά του ελληνικού κορμού, τα δύο ιστορικά νησιά, Κύπρος και Καστελλόριζο, βίωσαν τις ίδιες πικρές εμπειρίες στη μακραίωνη και πολυτάραχη Ιστορία τους αλλά και περιόδους ακμής και ανάπτυξης στον τομέα του εμπορίου, των τεχνών και του πολιτισμού. Η σημαντική γεωστρατηγική τους θέση ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση αποτελούσε πρόκληση για τους ισχυρούς διά μέσου των αιώνων. Η ωραία επίσκεψη με εκδηλώσεις πολιτιστικές που διοργάνωσε το ΡΙΚ σε νησιά του ανατολικού Αιγαίου τον Αύγουστο, με στόχο την περαιτέρω σύσφιγξη των πολιτιστικών δεσμών με την Κύπρο, είχε ως τελευταίο σταθμό το Καστελλόριζο, το μαργαριτάρι του Αιγαίου, όπως το αποκαλούν οι κάτοικοί του. Καθώς το πλοίο προσάραζε στο φυσικό λιμάνι του νησιού, εντυπωσιάσθηκα από την ομορφιά των σπιτιών και των αρχοντικών με τις βαμμένες με ζωηρά χρώματα προσόψεις, αμφιθεατρικά κτισμένων κατά μήκος της ακτογραμμής, το ερειπωμένο αλλά μεγαλοπρεπές μεσαιωνικό κάστρο και τις όμορφες εκκλησιές όπου η επίδραση της ιταλικής κουλτούρας είναι εμφανής.
Το Καστελλόριζο, με έκταση 9 τ. χιλιομέτρων και πληθυσμό σήμερα μόλις 406 ανθρώπων (από τις 1.500 που αριθμούσε προ του B’ Παγκοσμίου Πολέμου), έχει κατοικηθεί από τη Νεολιθική Εποχή και τα ευρήματα των ανασκαφών μαρτυρούν την ύπαρξη ανεπτυγμένου πολιτισμού από την Προϊστορική Περίοδο. Οι Δωριείς, οι πρώτοι κάτοικοι, του έδωσαν το όνομα Μεγίστη, επειδή ήταν το μεγαλύτερο νησί στο σύμπλεγμα των πέριξ του
βραχονησίδων. Το όνομα Καστελλόριζο είναι παραφθορά του Καστέλλο Ρόσσο-του Κόκκινου Κάστρου– που ανοικοδομήθηκε από τους ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου της Ρόδου, κυρίαρχους της νήσου, περί το τέλος του 14ου αιώνα, επί των αρχαίων ελληνιστικών ερειπίων της περιόδου του Σωσικλή Νικαγόρα.Το νησί απέχει 1,25 ναυτικά μίλια από το Αντίφιλο –το σημερινό Κας– στη μικρασιατική ακτή, και 280 χιλιόμετρα από την Κύπρο.
Όπως η Κύπρος έτσι και το Καστελλόριζο γνώρισε μεγάλες συμφορές που προκλήθηκαν από ξένους κατακτητές, βομβαρδίστηκε, λεηλατήθηκε, ερειπώθηκε και κάηκε κακόβουλα. Οι κάτοικοί του εξαναγκάσθηκαν σε έξοδο και μετοικεσία σε άλλους τόπους για να επιστρέψουν λιγότεροι όταν το κακό πέρασε. Από τον έλεγχο των Ροδίων, όπου άκμασε το νησί, πέρασε στον τύραννο της Αλικαρνασσού, στους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στους Πτολεμαίους, στους Ρωμαίους και κατόπιν περιήλθε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία μετά τη διαίρεση του ρωμαϊκού κράτους. Τον 15ο αιώνα καταλήφθηκε από τους Αιγυπτίους, ακολούθως πέρασε στο βασίλειο της Νεαπόλεως για να περιέλθει στην κυριαρχία της Ισπανίας. Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ενετούς ακολουθούν οι Οθωμανοί. Το 1913 οι κάτοικοι επαναστατούν εναντίον των Τούρκων και ζητούν ένωση με την Ελλάδα. Το 1915 το Καστελλόριζο καταλαμβάνεται από τη Γαλλία, η οποία τελικά το παραχωρεί στην Ιταλία. Κατά την περίοδο αυτή οι Καστελλορίζιοι μεταναστεύουν σε άλλες χώρες, κυρίως στην Αυστραλία, για ένα καλύτερο μέλλον. Μετά την παράδοση των Ιταλών στους συμμάχους το Σεπτέμβριο 1943, οι Βρετανοί εγκατέστησαν στρατεύματά τους στο νησί, ενώ η γερμανική Πολεμική Αεροπορία το βομβάρδισε ανηλεώς προξενώντας τεράστιες ζημιές.
Περί τα τέλη Οκτωβρίου 1943 οι Βρετανοί αποφάσισαν να εκκενώσουν τον πληθυσμό ανερχόμενο σε 1.100 κατοίκους και, μέσω του Αντίφιλου, τους μετέφεραν στην Κύπρο. Ο συγγραφέας βιβλίων για το Καστελλόριζο και νομικός Νικόλας Γ. Παππάς, ο οποίος ζει και εργάζεται στην Αυστραλία, μας πληροφορεί ότι μια ομάδα των κατοίκων μεταφέρθηκε στη Δεκέλεια και ακολούθως στο χωριό Μαυροβούνι (ίσως Μαραθόβουνο), ενώ άλλοι στο Ξερό και την Κοκκινοτριμιθιά. Τον Ιανουάριο 1944 οι πλείστοι μεταφέρθηκαν στην Παλαιστίνη. Ένας μικρός αριθμός όμως παρέμεινε στην Κύπρο καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Μεταξύ αυτών και η οικογένεια του καπετάν Νικόλα Παπαναστασίου, παππού του Ν.Γ. Παππά, η οποία εγκαταστάθηκε στην Κάτω Πάφο και αργότερα στο Κτήμα, όπου παρέμεινε μέχρι το 1949 οπότε μετανάστευσε στην Αυστραλία. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο καπετάν Νικόλας ανέλαβε με το καΐκι του επικίνδυνες αποστολές σε συνεργασία με τους Βρετανούς.
Η μοναδική κάτοικος του Καστελλορίζου που παρέμεινε στη βραχονησίδα της, τη Ρω, είναι η Δέσποινα Αχλαδιώτη, η επονομαζόμενη Κυρά της Ρω, η οποία συνέχισε να υψώνει την ελληνική σημαία στο νησί της όπως έκανε επί 40 χρόνια.
Οι δεσμοί μεταξύ Κύπρου και Καστελλορίζου ανάγονται στα βάθη της Ιστορίας, με το νησί να έχει αναπτύξει σημαντική εμπορική ναυτιλία και οικονομική ευρωστία. Σύμφωνα με τον Ν. Παππά, από τις αρχές και τα μέσα του 19ου αιώνα, αριθμός οικογενειών από την Κύπρο εγκαταστάθηκαν στο Καστελλόριζο λόγω του ότι το νησί απολάμβανε καθεστώς απαλλαγής από τους δασμούς, που παραχωρήθηκε από τους Οθωμανούς. Σήμερα πολλές οικογένειες του Καστελλορίζου φέρουν το όνομα Κυπραίος ή Κύπριος. Αλλά και στην Ιστορία των νεωτέρων χρόνων, το Καστελλόριζο έρχεται να συνδεθεί με τις διαπραγματεύσεις για εξεύρεση λύσης του κυπριακού προβλήματος. Όταν τον Ιούλιο 1964 διαμορφώθηκε το γνωστό ως «πρώτο σχέδιο Άτσεσον», το οποίο προέβλεπε μεταξύ άλλων και παραχώρηση κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης στην Τουρκία στο έδαφος της Κύπρου, ο Έλληνας πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου εξέφρασε την αντίδρασή του στην ιδέα του Αμερικανού μεσολαβητή Ντιν Άτσεσον και αντιπρότεινε την παραχώρηση του Καστελλορίζου στην Άγκυρα. Ως ήτο φυσικό η Άγκυρα και ο Αμερικανός μεσολαβητής δεν αποδέχθηκαν την πρόταση.
*Η Λόρια Μαρκίδη είναι πρέσβης επί τιμή.
Βιβλιογραφία-Nicholas G Pappa An Illustrated History of the Island and its Conquerors, NG.Pappas-N.Vogiatzis An island in time.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου