ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ

Πρόδρομος Κούρτογλου

(Ο ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ Ο...ΛΕΝΝΟΝ )

"Ενα ...περίεργο διεθνές γεγονός είναι ή α­φορμή γιά τό σημερινό μας σημείωμα: Ό Ο.Η.Ε. αποφάσισε νά έορτάση τά 50 χρόνια άπό τήν γέννησι τοϋ ...John Lennon!
Πληροφορούμε τούς αναγνώστες πού πιθα­νώς δέν γνωρίζουν, ότι ό ΒρεταννόςJohn Lennon υπήρξε κατά τήν δεκαετία 60-70 μέ­λος τοϋ μουσικού συγκροτήματος τών Beatles καί δολοφονήθηκε στίς αρχές της περασμέ­νης δεκαετίας στίς ΗΠΑ όπου ζούσε, μετά τήν διάλυσι τού συγκροτήματος. Ό Lennon υπήρ­ξε δημοφιλής καί σχετικώς αξιόλογος μουσι­κός (συνθέτης καί εκτελεστής). Έν τούτοις τόσο τό επίπεδο του, όσο καί τό είδος τής μου­σικής μέ τήν οποία ήσχολήθη (μουσικήRοck) αποτελεί κατώτερη έκδήλωσι τού σημερινού πολιτισμού. Ό Ο.Η.Ε. ουδέποτε έτίμησε κο­ρυφαίες προσωπικότητες τού πνεύματος, όπως οι κλασσικοί συνθέτες, οι άνθρωποι τών τεχνών κ.λπ. καί πολύ περισσότερο κορυφές τής φιλοσοφίας όπως ό Πλάτων. "Άλλωστε δέν είναι αυτό τό αντικείμενο τού ΟΗΕ. Γιά ποιό λόγο, λοιπόν, ασχολείται μέ ένα συμ­πλεγματικό καί ανασφαλές άτομο, όπως απε­δείχθη άπό τήν ζωή του, σάν αυτό πού υπήρξε ό Lennon;
Ό λόγος γιά τήν απονομή τών τιμών αυτών φαίνεται ότι υπήρξε ένα τραγούδι πού συνέ­θεσε ό Ιβηηοη γιά τήν Ειρήνη! Τ αυτό εκφρά­ζει τήν λεγομέννη φιλοσοφία του ευνουχι­σμού: "Αν κατηργούντο γιά τόν άνθρωπο ή πατρίδα, δηλ. ή πολιτεία ώς έκφρασις τού "Ε­θνους, ή θρησκεία καί γενικά οι αξίες, («κάθε τί άξιο γιά τό όποιο νά ζήση ή νά πεθάνη κα­νείς») τότε δέν θά έγίνοντο πόλεμοι καί θά ε­πικρατούσε ή ειρήνη! "Ετσι, μέ μία «έγχείρισι» ευνουχισμού τού άνθρωπου, στό συλλογικό καί κατ’ έπέκτασιν καί στό ατομικό επίπεδο, μέ
τήν οποία θά τού άφαιρούντο τόσο τά πνευ­ματικά, όσο καί τά ζωτικά χαρακτηριστικά, θά ώδηγούμεθα στήν ανικανότητα γιά πόλεμο καί επομένως στήν έπικράτησι τού «Ιδανικού» τής ειρήνης. Θά παρατηρήσουμε μόνον, ότι Ιδανικό δέν είναι μία κατάστασις στήν οποία περιπίπτουμε κατόπιν αδρανο­ποιήσεως ή ναρκώσεις, άλλά κάτι τό όποιο κατακτούμε ύστερα άπό αγώνα (δηλ. πόλε­μο!). .
Ποιά είναι, όμως, ή πραγματική διάστασις τών εννοιών πόλεμος καί ειρήνη στόν άνθρωπο καί στό σύμπαν; Τρεις είναι, όπως έχουμε ξαναγράψει, οΐ αρχές ή ενέργειες πού συνδυαζόμενες Σχηματίζουν τό σύμπαν: Ή Ουσία είναι ή αδρανής παθητική άρχή τής οποίας έκδήλωσις είναι ή ύλη. Ό Λόγος είναι ή άρχή πού δίδει τήν αρχιτεκτονική τοϋ Σύμπαντος. Τέλος ή παγκόσμια Βούλησις είναι ή άρχή πού κινεί τά όντα καί τά ώθεΐ νά εξελιχθούν σέ ανώτερες μορφές. Πρόκειται γιά την Πυθαγορική Τριάδα Αιθήρ · Κίνησις · Ζωή (Πλατωνικός ή Όρφικός "Ερως).
Στό ορατό ή επιστητό Σύμπαν κυριαρχεί ή κίνησι («τά πάντα ρει» τοϋ Ήρακλείτου) όχι τυχαία, αλλά ύπό τήν ώθησι τής Παγκοσμίου Βουλήσεως. Τά εξελισσόμενα όντα δέν έχουν πραγματοποιήσει τήν τελεία αρμονία. Όΰτε
ε­ξωτερικά (προσαρμογή στό περιβάλλον, αρ­μονικές μεταξύ των σχέσεις) ούτε καί εσωτερικά (έναρμόνισις τών στοιχείων άπό τά όποια αποτελούνται).
"Ετσι τά όντα ευρίσκονται σέ ένα διαρκή ε­ξελικτικό αγώνα γιά νά κατακτήσουν τελειό­τερες μορφές ή ποιότητες καί νά επιτύχουν όλο καί πληρέστερες καταστάσεις αρμονίας. Ό κοσμικός αυτός πόλεμος λαμβάνει χώραν διαρκώς καί σέ όλα τά επίπεδα, αρχής γενο­μένης άπό τά τέσσερα στοιχεία τής φύσεως (γή - ύδωρ · άήρ - πύρ) όπως περιγράφει ό Πλά­των στόν Τιμαίο. Ό εξελικτικός λοιπόν άγων ή πόλεμος είναι αυτός πού γεννά τίς νέες μορ­φές, όπως διετύπωσε καί ό Ηράκλειτος:
«Πό­λεμος πάντων πατήρ».
Προσωρινώς μόνον καί τυπικά μπορεί νά πραγματοποιηθή μία σχετι­κή αρμονία, οπότε προκύπτει μία ασταθής «α­νακωχή» στόν αστικό αυτό πόλεμο. "Ετσι έχουμε εναλλαγές πολέμου · «ειρήνης» στό σύμπαν:
Πρόκειται γιά τό νείκος καί τήν φιλότητα τοϋ Εμπεδοκλέους.
'Από τόν εξελικτικό πόλεμο πρέπει νά άντιδιαστείλουμε τόν καταστροφικό πόλεμο, όπου ή Βόύλησις δέν εκδηλώνεται πρός εξελικτικές, άλλά πρός καταστροφικές κατευ­θύνσεις, όχι πρός έπίτευξιν τελειότερος αρ­μονίας, αλλά πρός καταστροφήν κάθε αρμονίας. Άντίπους τού πολέμου είναι ή ει­ρήνη. Πρόκειται γιά έννοια πού εμπεριέχει πα­θητικότητα, αδράνεια καί ακινησία. Είναι χαρακτηριστικό τής αδρανούς ύλης. Ή ειρή­νη είναι συνεζευγμένη μέ τόν θάνατο. Ή πραγματική ειρήνη κατοικεί στά νεκροταφεία.
Διαφορετικά είναι ή λεγομένη «άνωθεν ειρήνη». Στά ανώτερα πεδία, στό Βασίλειο τών αρχετύπων, επικρατεί ή τελεία αρμονία μετα­ξύ τών όντων. Έκεί ή κοσμική κίνησι είναι α­πολύτως αρμονική καί δέν προκαλεί συγκρού­σεις. Ό εξελικτικός πόλεμος λαμβάνει χώραν έναρμονίως. Πρόκειται γιά έναν αρμονικό πό­λεμο. Ή εσωτερική ειρήνη στόν άνθρωπο, πού προτείνεται άπό τήν θρησκεία, δέν άφο­ρα αδράνεια, νάρκωσι ή ύπνο, άλλά έναρμόνισι τών εσωτερικών ψυχικών δυνάμεων, καί συνδυάζεται μέ τήν υψηλή έννοια τής ε­λευθερίας.
Οι έννοιες τού πολέμου καί τής είρήνης όπώς τίς αναλύσαμε στό φιλοσοφικό επίπεδο, επεκτείνονται καί στίς ανθρώπινες κοινωνίες. Τά έθνη χρησιμοποιούν σάν μέθοδο συλλογι­κής εξελίξεως τους (καί πραγματοποιή­σεως τοϋ εξελικτικού πολέμου) τήν έκδήλω­σι τών δημιουργικών τους ικανοτήτων στήν άνάπτυξιν κοινωνικής οργανώσεως, κράτους καί πολιτισμού, αγωνιζόμενα διαρκώς γιά τήν έκφρασι τελειότερων μορφών. Ό άγων αυτός μπορεί νά πάρη καί μορφή ένοπλου συγκρού­σεως όταν παρεμποδίζεται ή έκφρασις αυτή καί ή άνάπτυξις τού απαιτουμένου πρός τού­το πληθυσμού στόν αναγκαίο γεωγραφικό χώρο ή δημιουργούνται συνθήκες πού γενι­κώς παρακωλύουν τήν εθνότητα στήν εξελι­κτική της πορεία. Οι ένοπλοι αγώνες τοϋ Ελληνικού "Εθνους, π.χ. όπως αυτός τού 21, οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ό άγών τής Ε.Ο.ΚΑ, είναι καταξιωμένοι στήν λαϊκή συνείδησι έναν­τι τής όποιας είρήνης, ακριβώς διότι απέβλε­παν στήν ελεύθερη έκφρασι καί άνάπτυξι τού Ελληνισμού.
Οι καταστροφικοί πόλεμοι είναι αυτοί πού γίνονται μόνον σάν έκδήλωσις πολεμικού εν­στίκτου καί όχι στήν εξελικτική προσπάθεια μιάς φυλής. Τέτοιους πολέμους έκαναν, ιστο­ρικά λαοί όπως οΐ Ούννοι καί οΐ Τούρκοι κα­τά τήν Όσμανική περίοδο, καί κρίνονται, βεβαίως, ώς αρνητικοί.
Τόν εξελικτικό, λοιπόν, πόλεμο, ό όποιος είναι έκδήλωσις ζωής καί τείνει νά όδηγήση στήν κατάστασι τής τελείας αρμονίας (ή ανω­τέρας είρήνης) έστω καί άν περιλαμβάνη φά­σεις ένοπλου συγκρούσεως μάς υποδεικνύει ή Ελληνική Φιλοσοφία, καί συμβολικά ό Πλάτων, σέ αντιδιαστολή πρός τήν αδρανή ειρή­νη πού οδηγεί στόν θάνατο καί πού «ύμνεί» ό Lennon καί φρόντισε νά τιμήση ό Ο.Η.Ε. Με­ταφέροντας τήν άντίληψι αυτή στόν Εθνικι­σμό καταλήγουμε στήν γνωστή θέσι:

«Αγώνας: αυτή ή λέξις περιέχει ολόκληρη τήν ουσία του  Εθνικισμού». .