Στη Βενεζουέλα ο Capriles Radonski μπορεί να κάνει τις προεδρικές εκλογές ένα πραγματικό ντέρμπι
Τον Οκτώβριο, οι πολίτες της Βενεζουέλας θα πάνε στις κάλπες για τις τέταρτες προεδρικές εκλογές από τότε που ο Hugo Chávez ανέλαβε την εξουσία το 1999. Με την ανακοίνωση του Leopoldo Lopez ότι δεν θα είναι ξανά υποψήφιος και ότι θα στηρίξει την υποψηφιότητα του Henrique Capriles Radonski, του νεαρού και χαρισματικού κυβερνήτη που πολλοί προσδοκούν ότι θα είναι ο κύριος ανταγωνιστής του Chávez, η αντιπολίτευση εδραιώνει βαθμιαία την ισχύ της. Σιγά - σιγά, η αντιπολίτευση αναδεικνύεται σε μία σοβαρή πρόκληση για το καθεστώς στο Καράκας, παραμένοντας η ίδια εκλογικά ανταγωνιστική.
Το διακύβευμα είναι τώρα υψηλότερο απ’ ό,τι υπήρξε οποτεδήποτε άλλοτε στην τελευταία δεκαετία, τόσο για την κυβέρνηση όσο και την αντιπολίτευση. Μια ήττα του Chávez θα σηματοδοτούσε το τέλος μιας αριστερής επανάστασης που έχει αλλάξει ριζικά τη Βενεζουέλα και - όπως υποστηρίζουν ορισμένοι- τη Λατινική Αμερική στον εικοστό πρώτο αιώνα. Μια νίκη του Chávez, ωστόσο, θα προκαλέσει ένα μοιραίο πλήγμα σε μια ανανεωμένη αντιπολίτευση που έχει αγωνιστεί, και τώρα φαίνεται να επιτυγχάνει, να κερδίσει κάποιο έδαφος σε μια...
κοινωνικά πολωμένη χώρα.
Είναι βέβαιο πως ο Chávez δεν θα τα παρατήσει εύκολα. Έχει περιγράψει τις εκλογές ως μια αντιπαράθεση χωρίς περιθώρια για πολιτική διαπραγμάτευση. Παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος χαίρει ισχυρής λαϊκής υποστήριξης, έχει να αντιμετωπίσει τρία εμπόδια εκτός από τον Capriles Radonski: δυσλειτουργίες στην οικονομία, μία αδύναμη δημόσια διοίκηση που δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την υψηλή εγκληματικότητα και την μάχη του με τον καρκίνο.
Προς το παρόν, οι υψηλές τιμές του πετρελαίου χρησιμεύουν ως μία διαρκής σανίδα σωτηρίας για τον Chávez και η τεράστια επέκταση των δημόσιων δαπανών έχει δημιουργήσει μια αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης. Εν τω μεταξύ, το Καράκας έχει διπλασιάσει τον έλεγχό του στην οικονομία, κάνοντας πιο αυστηρούς τους κανονισμούς, προωθώντας ελέγχους τιμών και απαλλοτριώνοντας επιχειρήσεις. Παλιότερα, ο Chávez είχε χρησιμοποιήσει τέτοιες μεθόδους ως καλοκουρδισμένα «εργαλεία» προκειμένου να προκαταλάβει τον πολιτικά φορτισμένο ιδιωτικό τομέα. Αλλά τώρα πια έχει αποκτήσει τον άμεσο έλεγχο των μεγάλων εθνικών και ξένων επιχειρήσεων για να προωθήσει την πρόγραμμα του.
Τα τελευταία χρόνια, ο Chávez είχε βάλει στο στόχαστρο τη Sidor, μία γιγαντιαία χαλυβουργική επιχείρηση που ανήκει στην Techint, έναν πολυεθνικό όμιλο χάλυβα ιταλικών και αργεντινών συμφερόντων, την EDC, μια τοπική θυγατρική της εταιρείας AES Corporation με έδρα στη Βιρτζίνια που είναι ταυτόχρονα η μεγαλύτερη εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας του μητροπολιτικού Καράκας, την Casino, μια γαλλική εταιρεία λιανικής πώλησης, την CANTV - την εθνική εταιρεία τηλεπικοινωνιών που ελεγχόταν από τη Verizon καθώς και μεγάλες εταιρείες πετρελαίου από το εξωτερικό όπως η Conoco και η Exxon Mobil. Πέραν, όμως, από τις επίσημες διαμαρτυρίες από τις επιχειρηματικές οργανώσεις και τους διεθνείς διαιτητές, η κατάσχεση των εταιρειών αυτών από τη κυβέρνηση αντιμετωπίστηκε με αδιαφορία από τους πολίτες της Βενεζουέλας, αφού η έκρηξη των τιμών του πετρελαίου συνέχισε να χρηματοδοτεί την υψηλή ιδιωτική κατανάλωση.
Ωστόσο, τα οικονομικά του Καράκας δεν είναι βιώσιμα. Το εξωτερικό χρέος αυξήθηκε κατά 160% τα τελευταία πέντε χρόνια. Οι περισσότερες από τις δαπάνες κατευθύνονται σε πληρωμές για τον διευρυνόμενο δημόσιο τομέα και τα μεγάλα κοινωνικά προγράμματα. Όπως έχουν τα πράγματα, η κρατική εταιρεία πετρελαίου PDVSA και τα κρατικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα BANDES και FONDEN καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του χρέους. Αλλά αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον, αν και, μεσοπρόθεσμα, οι δραστηριότητές τους τούς δίνουν τεράστια οικονομική και πολιτική δύναμη. Εν τω μεταξύ, η Κίνα έχει δώσει στη Βενεζουέλα πίστωση 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία έχει ως εγγύηση τις υποσχέσεις της Βενεζουέλας για έκπτωση στο πετρέλαιο στο μέλλον - μια εφαρμόσιμη λύση για το παρόν, αλλά που μακροπρόθεσμα θα ωφελήσει περισσότερο το Πεκίνο απ’ ό, τι το Καράκας.
Καθώς ο Chávez συνεχίζει να δαπανά μεγάλα ποσά, ο πληθωρισμός της Βενεζουέλας παραμένει ο υψηλότερος στη Λατινική Αμερική. Επιπροσθέτως, οι κοινωνικές πολιτικές του Chávez είναι αντιπαραγωγικές: υψηλότερες τιμές, εξαιτίας του πληθωρισμού, μειώνουν τον αντίκτυπο προγραμμάτων όπως τα misiones, τα οποία μεταφέρουν άμεσα πόρους προς ομάδες χαμηλού εισοδήματος σε αστικές και αγροτικές περιοχές για να βοηθήσουν στην ανακούφιση της φτώχειας. Με το χρήμα να αξίζει όλο και λιγότερο, τέτοιου είδους «βοήθειες» μπορεί να μην είναι πλέον αρκετές για να κατευνάσουν τους φτωχούς. Επιπλέον, οι πελατειακές σχέσεις, η διαφθορά και η αδύναμη δημόσια διοίκηση έχουν διαβρώσει περαιτέρω την εμπιστοσύνη τους στην κυβέρνηση.
Επίσης, ο μαρασμός του κράτους δικαίου έχει αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία της Βενεζουέλας. Οι δικαστές δεν διαθέτουν αυτονομία - διατρέχουν τον κίνδυνο να φυλακιστούν γιατί πήραν αποφάσεις που δεν συνάδουν με τους επαναστατικούς στόχους του κινήματος του Chávez. Σε μια αξιοσημείωτη περίπτωση το 2009, η δικαστής του Καράκας, María Lourdes Afiuni Mora, συνελήφθη με την κατηγορία της διαφθοράς μετά τη διαταγή που έδωσε για υπό όρους αποφυλάκιση με εγγύηση του πρώην «σύντροφου» τραπεζίτη που κατηγορείτο για δωροδοκία. Η υπόθεση κέρδισε τη προσοχή των διεθνών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και αριστερών διανοουμένων, συμπεριλαμβανομένων του Νόαμ Τσόμσκι, ο οποίος προσέφυγε στον Chávez προσωπικά για την απελευθέρωση της Afiuni. Αφέθηκε ελεύθερη από τη φυλακή το 2011, αλλά παραμένει σε κατ 'οίκον περιορισμό. Η βία που σχετίζεται με το λαθρεμπόριο ναρκωτικών είναι επίσης στα ύψη. Ο αριθμός των κατά κεφαλήν φόνων τοποθετούν τη Βενεζουέλα στις πρώτες πέντε χώρες στο κόσμο στη σχετική λίστα. Βίαια εγκλήματα σπάνια φτάνουν στο δικαστήριο και η αίσθηση της ατιμωρησίας κυριαρχεί στη χώρα. Κατά συνέπεια, η ποιότητα ζωής στη χώρα έχει υποστεί πληγές ασχέτως οικονομικής τάξης.
Τα παραπάνω έχουν δημιουργήσει τους κατοίκους της Βενεζουέλας ανάμικτες απόψεις για τον πρόεδρο τους. Τα ποσοστά αποδοχής του Chávez παραμένουν υψηλά, περίπου στο 55%, αλλά αυτό είναι πολύ χαμηλότερο από το ιστορικό υψηλό του. Η αφοσίωσή του στη συζήτηση περί κοινωνικής ένταξης και μείωσης της φτώχειας, του έχουν εξασφαλίσει οπωσδήποτε μια πιστή βάση υποστήριξης, κυρίως μεταξύ των φτωχών. Και πάλι, όμως, δεν θα είναι σε θέση να βασιστεί σε αυτή την υποστήριξη για μια εύκολη νίκη. Οι δημοσκοπήσεις εξακολουθούν να δείχνουν ότι οι Βενεζουελάνοι είναι βαθιά διχασμένοι αναφορικά με το πρόσωπό του και το κρατικίστικο έργο του.
Και η πρώην ανίκανη αντιπολίτευση έχει σημειώσει πρόοδο σε διάφορους τομείς κατά τα τελευταία χρόνια. Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν το 2010, για παράδειγμα, η πληθώρα των κομμάτων της αντιπολίτευσης συσπειρώθηκε υπό την Ενιαία Δημοκρατική Πλατφόρμα (MUD). Με αυτόν τον τρόπο κατάφεραν να κερδίσουν τη λαϊκή ψήφο με μία μικρή διαφορά. (Οι ξαφνικές αλλαγές στο εκλογικό σύστημα - σχεδιασμένες από την ελεγχόμενη από τον Chávez Εθνοσυνέλευση – συνεπάγονταν την αδυναμία να μετουσιώσει η αντιπολίτευση τις ψήφους σε ανάλογο αριθμό βουλευτικών εδρών). Όμως η νίκη της αντιπολίτευσης σηματοδότησε πάραυτα μια νέα πολιτική ισχύ. Οι αντι-Chávez παρατάξεις κατέχουν σήμερα τα κυβερνεία των πολυπληθέστερων αστικών κρατιδίων, τα οποία με τη σειρά τους κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο των ψήφων της χώρας.
Ο Capriles Radonski και η αντιπολίτευση σήμερα οικοδομούν τα σχέδια τους μετά από μια επώδυνη διαδικασία μάθησης. Μετά την πρώτη ανάληψη της εξουσίας από τον Chávez, τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν ήταν σε γενικές γραμμές σε θέση να κερδίσουν το λαϊκό έρεισμα, διότι οι ψηφοφόροι τούς αντιμετώπιζαν ούτε λίγο ούτε πολύ ως πισωγύρισμα στο αποτυχημένο παρελθόν της Βενεζουέλας. Όπως και σε πολλές άλλες χώρες της Νότιας Αμερικής, οι προηγούμενες δεκαετίες, που είχαν ως βασικό χαρακτηριστικό τη διαφθορά και την κακοδιαχείριση, απαξίωσαν τα παραδοσιακά κόμματα και, για να το θέσουμε απλά, μετά από τόσες καταχρήσεις, κακοδιαχείριση και σκάνδαλα, οι άνθρωποι είχαν μπουχτίσει. Έτσι, οι αρχές της δεκαετίας του 2000 ήταν κατά κάποιο τρόπο μία χαμένη πολιτική περίοδος για τη Βενεζουέλα. Το 2002, επιχειρηματικοί όμιλοι, εργατικά συνδικάτα, ΜΚΟ και παραδοσιακά κόμματα έκαναν μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Chávez. Το 2003, αυτές οι ίδιες ομάδες πραγματοποίησαν μια σχετικά ανίσχυρη πετρελαϊκή απεργία. Στη συνέχεια, το 2005, όλα τα αντι-Chávez κόμματα μποϊκοτάρισαν τις βουλευτικές εκλογές, γεγονός που παραμόρφωσε τη διεθνή αξιοπιστία και την εικόνα τους ακόμη περισσότερο.
Μέχρι το 2006, μια σειρά από κόμματα αποφάσισαν να αναδομηθούν. Πρώτον, ενώθηκαν υπό την ηγεσία του αναδυόμενου «Πρώτα Δικαιοσύνη» και του «Κίνημα Νέων Καιρών» (UNT). Με τη προσθήκη της υποστήριξης ορισμένων εξασθενισμένων παραδοσιακών κομμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Δημοκρατικής Δράσης, η αντιπολίτευση δημιούργησε τελικώς το 2010 τη MUD. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τις φετινές εκλογές, η MUD συμφώνησε ακόμη και να πραγματοποιήσει προκριματικές εκλογές που περιλάμβαναν τέσσερα τηλεοπτικά debates. Με τον Lopez να είναι τώρα εκτός κούρσας, ο Capriles Radonski, από το «Πρώτη Δικαιοσύνη», αναμένεται να κερδίσει τις προκριματικές ενάντια του Pablo Pérez (UNT), να αναλάβει τη MUD και να ηγηθεί της διάρκειας εννέα μηνών σταυροφορίας κατά του Chávez.
Αν πράγματι κερδίσει τις προκριματικές εκλογές, το πιο πολύτιμο όπλο του Capriles Radonski είναι πως κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει ότι ανήκει στο πολιτικό παρελθόν της Βενεζουέλας. Στο 39 του, είναι νεότερος από τον Chávez. Είναι ένας δικηγόρος με κατάρτιση, που έχτισε την πολιτική του σταδιοδρομία στα νέα περιφερειακά κόμματα. Έχει μια προϊστορία στην υποστήριξη των κοινωνικών προγραμμάτων, που είναι ευρέως δημοφιλή μεταξύ των ψηφοφόρων. Επιπλέον, έχει αποφύγει την αυστηρή κριτική για την ιδεολογική ατζέντα του Chávez. Καταλαβαίνει ότι ο άμεσος ανταγωνισμός έναντι της δημοφιλούς κοινωνικής ατζέντας του Chávez είναι ένας αγώνας που δεν μπορεί να κερδηθεί. Αντ' αυτού, στηρίζεται στην αξιόπιστη παροχή εγγυήσεων για πολιτική συμφιλίωση, την καταπολέμηση του εγκλήματος και την προώθηση πιο αποτελεσματικών και λιγότερο πολιτικοποιημένων κοινωνικών προγραμμάτων.
Η στρατηγική του έχει ήδη αποδώσει καρπούς σε αστικές περιοχές – κάτι που δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι ήταν ο κυβερνήτης μιας από τις μεγαλύτερες και πιο αστικοποιημένες περιφέρειες της Βενεζουέλας. Αλλά, καθώς πρόκειται να σταθεί απέναντι στον Chávez κατά τους προσεχείς μήνες, αντιμετωπίζει μια σειρά από προκλήσεις. Πρώτον, παρά την υποστήριξη που απολαμβάνει στις πόλεις, η αντιπολίτευση είναι σχεδόν ανύπαρκτη στις αγροτικές περιφέρειες. Αν ο Chávez καταφέρει να κερδίσει πάλι κάποια υποστήριξη στις μεγάλες πόλεις, για παράδειγμα με το διπλασιασμό των κοινωνικών προγραμμάτων, και η αντιπολίτευση αποτύχει να διεισδύσει στις αγροτικές περιοχές, η εκλογική προσπάθεια της MUD θα είναι καταδικασμένη.
Ο Chávez εμφανίζεται έτοιμος να ξεπεράσει όλα τα δικά του εμπόδια, έχοντας το πετρέλαιο ως το βασικό «καύσιμο» για τις δαπάνες του. Κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος του 2004, ο Chávez βασίστηκε στον ξεπερασμένο λαϊκισμό - και αυτό απέδωσε. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι οι δημόσιες δαπάνες της κεντρικής κυβέρνησης διευρύνθηκαν περισσότερο από 15% σε πραγματικούς όρους το περασμένο έτος. Πέρα από τις ελεημοσύνες, ο Chávez έχει υποσχεθεί να αναθεωρήσει την εργατική νομοθεσία της χώρας, να αυξήσει τις κοινωνικές παροχές, ιδιαίτερα τις συντάξεις. Οι προσπάθειες αυτές θα κοστίσουν δισεκατομμύρια δολάρια ενώ θα επωφεληθούν κυρίως εργαζόμενοι στο δημόσιο τομέα, μια κοινωνική ομάδα που αυξάνεται με ταχύτερο ρυθμό από όσο οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα. Από δημοσιονομική άποψη, οι πολιτικές αυτές είναι επαχθείς, αλλά βραχυπρόθεσμα πιθανώς να έχουν μια σημαντική εκλογική απόδοση.
Υπάρχει κι ένα απρόβλεπτο χαρτί σε όλα αυτά: Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, ο Chávez μάχεται τον καρκίνο. Έχοντας υποστεί θεραπεία στην Κούβα, ισχυρίζεται ότι έχει θεραπευτεί αλλά αυτό παραμένει αβέβαιο. Σε περίπτωση που επιδεινωθεί η υγεία του, μια ιατρικού τύπου κρίση θα μπορούσε γρήγορα να εξελιχθεί σε κρίση ηγεσίας. Άλλωστε, ένας από τους στρατηγικούς στόχους του κινήματος του Chávez ήταν πάντα η υποβάθμιση της ιδέας ότι η ηγεσία του Chávez μπορεί να έχει ημερομηνία λήξης. Έτσι, το προσωπικό επί των δημοσίων σχέσεών του προσπάθησε να τον εμφανίσει ως πανταχού παρόντα. Ηχογραφημένα μηνύματά του διακόπτουν τακτικά τις εκπομπές λόγου στη τηλεόραση. Και η ομάδα των επικοινωνιολόγων του χρησιμοποιεί το Twitter για να μεταδίδει αποφάσεις και σχόλια σε δύο εκατομμύρια followers.
Τον Ιανουάριο, ο Chávez βρισκόταν στην Εθνοσυνέλευση και έβγαλε ένα φλογερό διάγγελμα για περισσότερες από εννέα ώρες, καταρρίπτοντας τους ισχυρισμούς ότι βρίσκεται στο κατώφλι του θανάτου.
Οπότε, για κάποιον που παρακολουθεί τις εξελίξεις στο Καράκας, ο Chávez φαίνεται να έχει τα πράγματα υπό έλεγχο. Η ομάδα του Προέδρου προσπαθεί να προβάλει αυτή την εικόνα διεθνώς. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Βενεζουέλα φιλοξένησε την πρώτη σύνοδο κορυφής της Κοινότητας των Χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, μια πολιτική συγκέντρωση που αρκετές αριστερίζουσες χώρες βλέπουν ως αντίπαλο του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών.
Στη Λατινική Αμερική όσοι κατέχουν αξιώματα σπάνια χάνουν την επανεκλογή τους. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες υπήρξαν μόνο δύο: ο Daniel Ortega στη Νικαράγουα και ο Hipólito Mejía στη Δομινικανή Δημοκρατία. Και η Βενεζουέλα είναι η μόνη προεδρική χώρα στην περιοχή χωρίς χρονικό περιορισμό για τη θητεία του ηγέτη της. Αν ο Chávez κερδίσει τον Οκτώβριο, η συντριπτική πλειοψηφία του πολιτικού κεφαλαίου της αντιπολίτευσης θα καταρρεύσει. Από πολλές πλευρές, η κατάσταση θα έχει γυρίσει και πάλι στο σημείο μηδέν.
Όμως, σε περίπτωση που ο Chávez χάσει, η Βενεζουέλα θα βρεθεί στα πρόθυρα μιας μακροχρόνιας πολιτικής μετάβασης. Οι πιστοί στον πρόεδρο θα εξακολουθούν να ελέγχουν την Εθνοσυνέλευση της Βενεζουέλας και το Ανώτατο Δικαστήριο. Η MUD θα πρέπει να συγκρατήσει τους ριζοσπάστες και τους μετριοπαθείς ενωμένους καθώς ταυτόχρονα θα έχει να αντιμετωπίσει την από μακρού χρόνου παγιωμένη πολιτική μηχανή του Chávez, το σημαντικότερο κομμάτι της οποίας δεν είναι άλλο από τον στρατό της Βενεζουέλας, ο οποίος θα απαιτήσει λεπτούς χειρισμούς σε περίπτωση νίκης της αντιπολίτευσης.
Χρειάστηκε περισσότερο από μια δεκαετία, αλλά φέτος θα υπάρξει μια πραγματική μάχη για την εξουσία στο Καράκας. Μόλις τελειώσει, όποιο κόμμα κι αν επικρατήσει - είτε το κίνημα του Chávez είτε η αντιπολίτευση - θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της δυσλειτουργικής οικονομίας και τη χαμένη εμπιστοσύνη των πολιτών στους δημόσιους θεσμούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου