Ελληνική πολιτική και διπλωματική δυσοσμία από την απόφαση του ΔΔΧάγης Καταγγελία της Ενδιάμεσης Συμφωνίας;

Ελευθέριος Καραγιάννης

Η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης της 5ης Δεκεμβρίου 2011 με την οποίαν καταδικάστηκε η χώρα μας για παραβίαση της υποχρέωσης της που απέρρεε από την Ενδιάμεση Συμφωνία ( άρθρο 11 παρ.1) να υποστηρίξει την υποψηφιότητα  της πΓΔΜ  στην ένταξη της στο ΝΑΤΟ ( Απρίλιος 2008 )

αναδεικνύει και μία σειρά  γενικότερων θεμάτων που αναδύουν μία δυσοσμία που αγγίζει τους πολιτικούς και διπλωματικούς χειρισμούς των υπευθύνων ταγών της χώρας μας και πού είναι σοβαρότερα και κρισιμότερα από αυτήν καθ’  εαυτή την καταδίκη μας.

Ειδικότερα :

Η Ενδιάμεση Συμφωνία  συνήφθη τον Σεπτέμβριο του 1995  από τον τότε Υπουργό των Εξωτερικών κ. Κάρολο Παπούλια και σημερινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας και  προέκυψε μετά την επιβολή τον Φεβρουάριο του 1994 από τον τότε Πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου ενός αποτυχημένου οικονομικού και εμπορικού αποκλεισμού ( εμπάργκο) κατά του κράτους της πΓΔΜ. Ο τότε Πρωθυπουργός παρ’ όλον  ότι  είχε πληροφορηθεί περί της αναποτελεσματικότητας του, προφανώς,  λόγω της συνεχιζόμενης επιθετικής πολιτικής των Σκοπίων  κατά της χώρας μας , έλαβε...
την πολιτική απόφαση της εφαρμογής του ακραίου αυτού μέτρου..

Η Συμφωνία  απέβλεπε στην ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο κρατών τόσο στο διμερές πεδίο όσο και στο διεθνές. Η ομαλοποίηση αυτή αφορούσε αφ’ ενός την αποκατάσταση διπλωματικών , οικονομικών, εμπορικών σχέσεων, την υποστήριξη της ένταξης του νέου κράτους στους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους  η χώρα μας   ήταν ήδη  μέλος, αφ’ ετέρου την αντιμετώπιση των διμερών προβλημάτων που είχαν αναφυεί μεταξύ της χώρας μας και του νεοσύστατου κράτους.

Τα προβλήματα αυτά, πέραν του βασικού προβλήματος του ονόματος, ήσαν  1) η χρήση του αποκαλούμενου συνταγματικού ονόματος « Δημοκρατία της Μακεδονίας» από τους Σκοπιανούς, 2) η χρήση από τους Σλάβους της πΓΔΜ ελληνικών συμβόλων που ανήκουν στην ιστορική  και πολιτιστική μας  κληρονομιά, 3) η προβολή εδαφικών διεκδικήσεων κατά της χώρας μας , 4) η προβολή διεκδικήσεων για προστασία «μακεδονικής μειονότητας» στην χώρα μας, 5) η εκδήλωση εχθρικών ενεργειών  και προπαγάνδας .

Είναι ενδιαφέρον να δούμε ποια  από τα  προβλήματα αυτά αντιμετωπίστηκαν και σε ποιο βαθμό από την Ενδιάμεση Συμφωνία .

1) Η χρήση του συνταγματικού ονόματος « Δημοκρατία της Μακεδονίας» .

Παρά την προσωρινή αναγνώριση τους από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με την απόφαση 817 του 1993 ως  «πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» και την εντολή να γίνει διαπραγμάτευση ως προς το οριστικό  όνομα , οι Σλάβοι των Σκοπίων μέχρι την ημερομηνία υπογραφής της Ενδιάμεσης Συμφωνίας χρησιμοποιούσαν στις διακρατικές τους σχέσεις ακόμη και έναντι της χώρας μας το αποκαλούμενο συνταγματικό τους όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας»  που εμπεριέχει τον όρο Μακεδονία. Θα ανέμενε κανείς ότι το θέμα αυτό θα ήταν από τα πρώτα που θα αντιμετώπιζε ο εκπρόσωπος της χώρας μας, απαγορεύοντας την χρήση του ονόματος αυτού, καθ’ όσον, πέραν όλων των άλλων λόγων,  δεσμευόταν και από την απόφαση του 1992 των πολιτικών Αρχηγών για την μη χρήση του όρου Μακεδονία στο όνομα των Σκοπίων και επίσης από την απόφαση των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στη Σύνοδο Κορυφής της Λισσαβόνας του Ιουνίου του 1992 για μη χρήση του όρου Μακεδονία ή παραγώγων του στο όνομα του νέου κράτους. Δυστυχώς, όχι μόνον ο κ. Παπούλιας δεν  εφάρμοσε τις  ως άνω αποφάσεις , καταργώντας τες  ουσιαστικά ,αλλά και σε καμία διάταξη της Συμφωνίας δεν υποχρεώνονται τα Σκόπια να χρησιμοποιούν την προσωρινή τους ονομασία έναντι της χώρας μας. Ακόμη χειρότερα , την ίδια ημερομηνία με την υπογραφή της Συμφωνίας, υπεγράφη και ένα Μνημόνιο για τις πρακτικές διατάξεις εφαρμογής της Συμφωνίας όπου ρητά αναφέρεται ότι τα Σκόπια στις σχέσεις τους με την χώρα μας θα αναφέρονται ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Για τον λόγο αυτό, η πΓΔΜ  αν και εντάχθηκε με την υποστήριξη της χώρας μας σε  15 Διεθνείς Οργανισμούς  με την προσωρινή της ονομασία ,παρ’ όλα αυτά χρησιμοποιούσε το συνταγματικό της όνομα. Σημειωτέον ότι η χώρα μας διαμαρτυρήθηκε μία μόνο φορά  και αυτό έγινε στο Συμβούλιο της Ευρώπης  εννέα όμως χρόνια αφού η πΓΔΜ είχε ενταχθεί στον Οργανισμό  και αφού χρησιμοποιούσε όλα αυτά τα χρόνια το ψευδεπίγραφο όνομα της. Η διαμαρτυρία έγινε εις μάτην  αφού υπήρχε η ως άνω «άδεια» για χρήση του Συνταγματικού ονόματος  από τον τότε Υπουργό των Εξωτερικών.

2) Η χρήση συμβόλων ιστορικής και πολιτιστικής ελληνικής κληρονομιάς από τους Σλάβους της πΓΔΜ

Η χρήση των συμβόλων αυτών ,παρ’ όλον ότι δεν είχε λάβει την έκταση που έλαβε τα τελευταία χρόνια επί διακυβέρνησης  Γκρούεφσκι ,ήταν σαφής και συνεχής από τότε.          Η Ενδιάμεση Συμφωνία προβλέπει (άρθρο 7 παρ. 3) ότι  εάν ένας εκ των δύο συμβαλλομένων πιστεύει ότι ο άλλος χρησιμοποιεί  ένα ή περισσότερα σύμβολα που αποτελούν μέρος της ιστορικής ή πολιτιστικής του κληρονομιάς θα του το αναφέρει και ο τελευταίος είτε θα λάβει τα απαραίτητα διορθωτικά μέτρα είτε θα γνωστοποιήσει  στον παραπονούμενο τον λόγο για τον οποίον δεν θεωρεί ότι πρέπει να τα λάβει. Τουτέστιν, η ελληνική πλευρά αντί να περιλάβει ρητή ρύθμιση απαγόρευσης της χρήσης των ιστορικών και πολιτιστικών συμβόλων της χώρας μας ,αρκέσθηκε να προβλέψει την διαδικασία υποβολής παραπόνων της μίας πλευράς προς την άλλη!!!!!. Με την ρύθμιση αυτή ο τότε Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών με την υπογραφή του σε διεθνή συμφωνία, επέτρεψε στους Σλάβους των Σκοπίων να χρησιμοποιούν τα Ελληνικά  ιστορικά και πολιτιστικά σύμβολα και να ανεγείρουν αγάλματα του μεγάλου Αλεξάνδρου ή να ονοματίζουν αεροδρόμια και αυτοκινητόδρομους με  Ελληνικά ονόματα. Είναι αξιοσημείωτο ότι ενώ η χώρα μας ουδέποτε χρησιμοποίησε ή χρησιμοποιεί σύμβολα της πΓΔΜ ,η Ελληνική πλευρά με την αποδοχή της ρύθμισης αυτής, μας έθεσε στην ίδια μοίρα  με τους Σκοπιανούς που οικειοποιούνται τα ιστορικά και πολιτιστικά μας σύμβολα.!! Δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο τα Σκόπια να χρησιμοποιήσουν το άρθρο αυτό της Συμφωνίας για να διαμαρτυρηθούν κατά της χώρας μας για την χρήση των ελληνικών ιστορικών και πολιτιστικών συμβόλων της Μακεδονίας  αφού αυτοί θεωρούνται «Μακεδόνες».

3) Η προβολή εδαφικών διεκδικήσεων κατά της χώρας μας

Η πΓΔΜ  στο άρθρο 6 παρ.1 δηλώνει ρητά  ότι τίποτα στο Σύνταγμα της  και ειδικά στο προοίμιο και στο άρθρο 3   δεν  αποτελεί και δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι αποτελεί βάση για οιαδήποτε διεκδίκηση οιουδήποτε εδάφους που δεν περιλαμβάνεται στην υπάρχουσα επικράτεια της. Η  Ελληνική πλευρά αντί να ζητήσει τροποποίηση του Συντάγματος, αρκέστηκε σε  μία απλή ερμηνευτική διάταξη  που δεν αναφέρεται ειδικά στην χώρα μας αλλά γενικά έναντι όλων. Η διάταξη αυτή είναι εξαιρετικά αδύναμη και για ένα πρόσθετο λόγο. Μετά την προβλεπόμενη λήξη της συμφωνίας το 2002 ( άρθρο 23 )ή οποτεδήποτε καταγγελθεί από εκάτερο των συμβαλλομένων ,η ερμηνευτική αυτή δέσμευση παύει να ισχύει και συνακόλουθα  και η δέσμευση των Σλάβων των Σκοπίων να διεκδικήσουν  γειτονικά εδάφη. Σημειωτέον ότι από την εποχή εκείνη κυκλοφορούσαν, μεταξύ άλλων προκλήσεων,  Σλαβικά  Σκοπιανά  έντυπα περί συνένωσης της Μακεδονίας ,που ευθέως ανέφεραν ότι θα πρέπει για την πραγμάτωση του στόχου αυτού να απελευθερωθούν τα κατεχόμενα από την χώρα μας εδάφη άρα θα έπρεπε να υπάρξουν και εδαφικές ανακατατάξεις.

4) η προβολή διεκδικήσεων για προστασία «μακεδονικής μειονότητας» στην χώρα μας.

Ήδη από την εποχή του Τίτο συνεχείς ήσαν οι οχλήσεις της Γιουγκοσλαβικής κυβέρνησης για την «προστασία» της «Μακεδονικής» μειονότητας στη χώρα μας είτε στον πολιτικό, πολιτιστικό είτε στον ιδιοκτησιακό τομέα. Καταγράφω ότι ελάχιστες ημέρες μετά την ανάληψη( Απρίλιος 1990) των καθηκόντων μου στη Γ/Βία ,ως Πρέσβυς της χώρας μας ,ο τότε Γ/βος Υπουργός Εξωτερικών Λόντσαρ , Κροατικής καταγωγής, με κάλεσε για να μου παραδώσει τους φακέλους των διεκδικήσεων ιδιοκτησιακού χαρακτήρα των «υπηκόων της Γ/βίας που ζουν στο Νότο» ως είπε. Το επεισόδιο που προκάλεσα  ήταν ιδιαίτερα έντονο και έκτοτε το θέμα τέθηκε στο Γιουγκοσλαβικό Αρχείο. Στην Ενδιάμεση Συμφωνία και στο άρθρο 7 παρ.2  αναφέρεται ότι η πΓΔΜ  ρητά διαβεβαιώνει ότι τίποτα στο Σύνταγμα της και ειδικά στο τροποποιηθέν άρθρο 49 δύναται να ερμηνευθεί ως συνιστών ή δυνάμενο στο μέλλον να συνιστά αιτία για την πΓΔΜ παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις ενός άλλου κράτους με σκοπό να προστατεύσει το καθεστώς και τα δικαιώματα οποιωνδήποτε προσώπων  σε άλλα κράτη που δεν είναι υπήκοοι της πΓΔΜ. Η Ελληνική πλευρά αντί να ζητήσει να περιληφθεί στην Συμφωνία  ρητή καταδίκη οιασδήποτε τέτοιας παρέμβασης, αρκέσθηκε στη χαλαρή αυτή διατύπωση ,που ισοδυναμεί με έμμεση αποκήρυξη μειονοτικών διεκδικήσεων. Αποτέλεσμα τούτου είναι ότι, όχι μόνο καταστρατηγήθηκε επίσημα  μετά από λίγες ημέρες από τους Σκοπιανούς η διάταξη αυτή ,αλλά και οδήγησε   το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης να αναγνωρίσει ότι η έκφραση ανησυχίας από την κυβέρνηση των Σκοπίων για τα ανθρώπινα δικαιώματα μειονοτικών ομάδων στην χώρα μας και αυτά των δικών της πολιτών ,δεν αποτελούν παρέμβαση στις εσωτερικές μας υποθέσεις .

5)  εχθρικές ενέργειες και προπαγάνδα.

Τα περιστατικά εκ μέρους των Σλάβων των Σκοπίων που συνιστούσαν εχθρική ενέργεια ή προπαγανδιστικό υλικό ήσαν άπειρα όχι μόνο πριν αλλά και μετά από την ανεξαρτησία της πΓΔΜ . Η διατύπωση που περιλαμβάνεται στο άρθρο 7 παρ.1 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας αναφέρει ότι έκαστος των συμβαλλομένων  θα λάβει αμέσως αποτελεσματικά μέτρα για την απαγόρευση τέλεσης εχθρικών ενεργειών και προπαγάνδας από κρατικά ελεγχόμενους φορείς  και θα αποθαρρύνει ενέργειες ιδιωτικών φορέων που θα δύνανται να προκαλούν  βία, μίσος ή εχθρότητα έναντι του ετέρου των συμβαλλόμενων.

Ο Έλληνας Υπουργός των Εξωτερικών εξίσωσε το θύμα που είναι η χώρα μας με το θύτη που είναι οι Σλάβοι των Σκοπίων. Αποδέχτηκε απλά με την υπογραφή του ότι και η χώρα μας προβαίνει σε πράξεις εχθρικές και προπαγάνδας κατά των Σκοπιανών και ανέλαβε την ευθύνη να τις αποθαρρύνει!!. Πέραν όμως αυτού αποδέχτηκε μία διατύπωση η οποία στην ουσία επέτρεπε στους Σκοπιανούς να συνεχίσουν ανενόχλητοι την δράση τους ,αφού αντί να ζητήσει ρητή απαγόρευση τέτοιων πράξεων  από οπουδήποτε προερχομένων , αρκέστηκε στην διάκριση μεταξύ κρατικών και ιδιωτικών φορέων , γεγονός που αποδυνάμωσε σε τέτοιο βαθμό την προστασία μας ώστε 16 χρόνια μετά να έλθει το ΔΔ της Χάγης και να δικαιώσει τους Σκοπιανούς στηριζόμενο ακριβώς και στην διατύπωση του άρθρου αυτού.

Χρησιμότητα της Ενδιάμεσης Συμφωνίας

Η  Συμφωνία αυτή στην πραγματικότητα  δεν προστάτευσε τα Ελληνικά δίκαια αντιθέτως νομιμοποίησε την παραβίαση τους από τους Σλάβους των Σκοπίων οι οποίοι δεν είχαν πλέον κανένα λόγο να οδηγηθούν σε οριστική συμφωνία και ακόμη χειρότερο να προβούν σε συναινετικές πρωτοβουλίες στο θέμα του ονόματος. Ένα πρόβλημα που είναι κύριο και καίριο και του  οποίου η διαδικασία επίλυσης , εμμέσως πλην σαφώς ,υπονομεύτηκε από την Ενδιάμεση Συμφωνία. Οι μόνοι που επωφελήθηκαν από την συμφωνία αυτή πλην των Σκοπιανών ήσαν οι Έλληνες επιχειρηματίες και μόνον αυτοί. Αποτελεί ειρωνεία το υπ’  αυτών διατυμπανιζόμενο ότι με την ισχυρή οικονομική τους παρουσία θα επηρέαζαν την κατάσταση ευνοϊκά για την χώρα μας. Το αντίθετο συνέβη, έγιναν δέσμιοι του Σκοπιανού καθεστώτος. Η απάλειψη του συμβόλου με το αστέρι της Βεργίνας  που στην πράξη παρέμεινε ως  η παραποίηση του , δεν μπορεί να αποτελέσει επιτυχία της συμφωνίας καθ’  όσον ο τότε Πρόεδρος Γκλιγκόροφ ο οποίος το είχε εγκαινιάσει μετά την  ως άνω απόφαση της Ε. Κοινότητος ,είχε την πρόθεση να το τροποποιήσει .

Καταγγελία της Ενδιάμεσης Συμφωνίας .

Κατόπιν των ανωτέρω δημιουργείται το εύλογο ερώτημα αν πρέπει να καταγγελθεί η Ενδιάμεση Συμφωνία και ποιες οι συνέπειες που θα προκύψουν τόσο στο διεθνές όσο και  στο διμερές επίπεδο.

Ως προς το διεθνές επίπεδο : Η ύπαρξη της Συμφωνίας αυτής αναμφίβολα έχει δημιουργήσει ένα «διεθνές κλίμα» και δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί η άσκηση γενικότερων πιέσεων στη χώρα μας. Για τον λόγο αυτό  θα πρέπει  να ενημερωθεί ο διεθνής παράγων   από την Ελληνική Κυβέρνηση ότι η ετεροβαρής για την χώρα μας  Ενδιάμεση Συμφωνία έχει καταστρατηγηθεί και ακυρωθεί στην πράξη  από τους σημερινούς ιθύνοντες της πΓΔΜ. Επίσης, αν και η χώρα μας   ενομιμοποιείτο  να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο  κατά των Σκοπίων για σωρεία παραβιάσεων της συμφωνίας, δεν το έπραξε για να μη διαταράξει το κλίμα καλών σχέσεων και σταθερότητας στην περιοχή. Αυτό όμως δεν συνέβη από τον άλλο αντισυμβαλλόμενο ο οποίος κακόπιστα χρησιμοποίησε την συμφωνία  για να στραφεί εναντίον της χώρας μας. Εξ’ άλλου η συμφωνία αυτή αν και ρητά αναφέρεται ( άρθρο 5 ) ότι δεν αφορά το πρόβλημα του ονόματος, παρόλα αυτά  αποτελεί τροχοπέδη στη διαδικασία εξεύρεσης λύσης για το όνομα ,καθ’ όσον οι Σλάβοι των Σκοπίων εκμεταλλεύονται τα υπάρχοντα κενά και χρησιμοποιούν το συνταγματικό τους όνομα καταστρατηγώντας και  την σχετική απόφαση του ΣΑ του ΟΗΕ.  

Ως προς τις διμερείς σχέσεις: O στόχος  στον οποίον απέβλεπε η σύναψη της συμφωνίας  τουτέστιν  της αποκατάστασης  διπλωματικών, πολιτικοοικονομικών ,εμπορικών κλπ σχέσεων έχει επιτευχθεί και έχει αποφέρει την υπογραφή 22 επί μέρους συμφωνιών. Η καταγγελία της συμφωνίας δεν επηρεάζει τους τομείς αυτούς των διμερών σχέσεων  ως  και τις σχέσεις με την Ε.Ε. και ως εκ τούτου είναι παρωχημένη έχοντας εκπληρώσει τον σκοπό της , με την ημερομηνία λήξης της να έχει παρέλθει προ δέκα ετών. Η καταγγελία της συμφωνίας θα ήταν αντιπαραγωγική για την χώρα μας αν η Σκοπιανή πλευρά την τηρούσε με καλή πίστη, Δυστυχώς, όσες διατάξεις αναφέρονται στα ανωτέρω προβλήματα έχουν παραβιαστεί ασύστολα από τους Σλάβους των Σκοπίων ,με αποτέλεσμα  τόσο αυτοί με τις πράξεις τους όσο και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης με την απόφαση του της 5ης Δεκεμβρίου 2011 που τους νομιμοποίησε τις παραβιάσεις ,να έχουν καταστήσει την συμφωνία αυτή άκρως επιβλαβή για την χώρα  μας και ως εκ τούτου ,στην πραγματικότητα η ύπαρξη της δεν αποτελεί ούτε και το ελάχιστο εμπόδιο στην οικειοποίηση της ιστορίας και του πολιτισμού της χώρας μας.  Εξ’ άλλου, δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί το γεγονός της εκ νέου προσφυγής της πΓΔΜ στο Δ.Δ. της Χάγης σε περίπτωση που η χώρα μας αρνηθεί εκ νέου την ένταξη της στο ΝΑΤΟ στη Σύνοδο Κορυφής στο Σικάγο τον προσεχή Μάιο   και στην περίπτωση αυτή θα αναγκαστούμε να  συναινέσουμε στην ένταξη τους στο ΝΑΤΟ με δικαστική απόφαση. Αν όμως η χώρα μας καταγγείλει τώρα την Συμφωνία , παρ’ όλον ότι θα λήξει μετά δώδεκα μήνες (άρθρο 23), η οποιαδήποτε προσφυγή της πΓΔΜ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θα είναι πλέον άνευ αντικειμένου.

Η μόνη συνέπεια για την χώρα μας στην περίπτωση καταγγελίας θα είναι η επίσημη , διότι η ανεπίσημη έχει ήδη γίνει, επαναφορά του ήλιου της Βεργίνας στη σημαία των Σκοπιανών.

Τέλος, ενώ  μέχρι τούδε ,από όσα έχουν λεχθεί και γραφεί σε  αμφιβόλου αξίας βιβλίο, επικρατεί η εντύπωση ότι η συμφωνία είχε επιβληθεί στην Ελληνική πλευρά χωρίς δυνατότητα διαπραγμάτευσης, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική .Στο Αρχείο του Υπουργείου των Εξωτερικών υπάρχουν διάφορα σχέδια της Συμφωνίας τα οποία είχαν υποβληθεί στην Ελληνική πλευρά και προφανώς θα απετέλεσαν αντικείμενο διπλωματικής και πολιτικής διαπραγμάτευσης η οποία όμως κατέληξε στην υπογραφή μίας επαίσχυντης, ετεροβαρούς και βλαπτικής για τα συμφέροντα της χώρας μας συμφωνία.