Jeanne Shaheen*
Περίληψη:
Μια σειρά από ζητήματα αντιμετωπίζουν οι ηγέτες του ΝΑΤΟ αυτό το Σαββατοκύριακο στο Σικάγο. Η επιτυχία εξαρτάται από την ιεράρχηση στο Αφγανιστάν, το «έξυπνο» αμυντικό πρόγραμμα και τη διεύρυνση. Η Ρωσία μπορεί να περιμένει.
Αυτό το Σαββατοκύριακο, το Σικάγο φιλοξενεί την 25η Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού της Βορειοατλαντικής Συνθήκης (North Atlantic Treaty Organization, ΝΑΤΟ). Το διακύβευμα είναι σημαντικό: οι πρωτεύουσες όλων σχεδόν των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ παλεύουν με άνευ προηγουμένου οικονομικές προκλήσεις -δημοσιονομική κρίση που έχει οδηγήσει σε ανεπιθύμητα μέτρα λιτότητας, φθίνοντες προϋπολογισμούς για την άμυνα και ασθενή οικονομική ανάπτυξη - καθώς και ραγδαίες εξελίξεις της κατάστασης της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων των κρατών - παριών με πυρηνικές φιλοδοξίες, της αναταραχής στη Μέση Ανατολή, της αστάθειας στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν και της παγκόσμιας τρομοκρατίας.
Σημειώνοντας όλες αυτές τις προκλήσεις, οι επικριτές θρηνούν για...
την «παρακμή της Δύσης» και άρχισαν να διερωτώνται για τη σημασία του ΝΑΤΟ. Δεν είναι η πρώτη φορά που το έπραξαν. Μόλις επτά χρόνια μετά την ίδρυσή του ΝΑΤΟ, ο στρατηγός J. Lawton Collins, ο πρώην αρχηγός του γενικού επιτελείου του αμερικανικού στρατού, συνόψισε την κριτική κατά του ΝΑΤΟ σε ένα δοκίμιό του στο Foreign Affairs του 1956 υπερασπιζόμενος την Συμμαχία:
«Από τη Σύνοδο Κορυφής της Γενεύης [το 1955], έχουν εγερθεί ερωτήματα ως προς το εάν το ΝΑΤΟ παραμένει χρήσιμο. Είναι ξεπερασμένο σε αυτές τις ημέρες του πιθανού θερμοπυρηνικού πολέμου; Είναι αρκετά ευέλικτο και βιώσιμο για την αντιμετώπιση των νέων απειλών που προέρχονται από το «ατομική αδιέξοδο» μεταξύ Ανατολής και Δύσης; Αυτά και άλλα παρόμοια ζητήματα έχουν προκύψει στο μυαλό υπεύθυνων ανδρών».
Περισσότερα από πενήντα χρόνια αργότερα, έχω ακούσει παρόμοια άκριτη ρητορική από αρνητές στις αίθουσες του Καπιτωλίου και σε φόρουμ πέρα από τον Ατλαντικό. Λοιπόν, πώς πρέπει να ανταποκριθεί το ΝΑΤΟ σε αυτά τα επιχειρήματα σχετικά με την υποτιθέμενη αδυναμία του;
Με δύναμη και περηφάνια. Κατά τη σύνοδο κορυφής του τρέχοντος έτους, η Δύση πρέπει να αντιδράσει και να υπενθυμίσει στον κόσμο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ εξακολουθούν να κατέχουν απαράμιλλη δύναμη να διαμορφώσει τον κόσμο προς το καλύτερο. Αυτή η σύνοδος θα πρέπει να επιδείξει τη δέσμευση των μελών του ΝΑΤΟ στις αρχές που έχουν θρέψει την δύναμή του για δύο γενιές: την επιμονή και την αφοσίωση στην αντιμετώπιση των προκλήσεων συνεχώς. Τα μέλη πρέπει να θέσουν μια ατζέντα για το ΝΑΤΟ που θα αντιμετωπίζει τόσο τις αδυναμίες του όσο και θα αξιοποιεί τις επιτυχίες του - αρχής γενομένης με τις πρόσφατες επιχειρήσεις στη Λιβύη.
Κατά την προηγούμενη σύνοδο κορυφής στη Λισαβόνα, πριν από δύο χρόνια, τα μέλη της συμμαχίας υιοθέτησαν μια νέα Στρατηγική Αντίληψη - ένα δεκαετές πρόγραμμα για το ΝΑΤΟ. Το έγγραφο είναι το πρώτο του είδους του, δεδομένου ότι πριν από την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 τα ανάλογα έγγραφα περιέγραφαν τις δυνατότητες που θα χρειαστεί στο μέλλον το ΝΑΤΟ, λαμβάνοντας υπόψη τις επιχειρήσεις που αναμένεται να αναλάβει. Ζητήθηκε, λοιπόν, από την συμμαχία να γίνει πιο ευέλικτη, πιο ικανή και πιο αποτελεσματική. Αμφιβάλλω ότι πολλοί οραματίστηκαν εκείνη τη στιγμή ότι η πορεία του ΝΑΤΟ από τη Λισαβόνα στο Σικάγο θα κάνει μια παράκαμψη στους δρόμους της Τρίπολης και ότι η νέα Στρατηγική Αντίληψη θα δοκιμαστεί τόσο γρήγορα.
Η ιστορία θα είναι ο τελικός κριτής του κατά πόσον η παρέμβαση στη Λιβύη ήταν μια μακροπρόθεσμη στρατηγική επιτυχία. Αυτό που δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση, όμως, είναι το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ και οι εταίροι του ενήργησαν γρήγορα και αποτελεσματικά για να σώσουν χιλιάδες αθώους πολίτες από μια επικείμενη σφαγή.
Θυμάμαι την επίσκεψή μου στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, μία μόλις εβδομάδα μετά την αρχή της στρατιωτικής επέμβασης στη Λιβύη για να ακούσω απευθείας τα σχέδια και τους στόχους της συμμαχίας. Αν και αισθάνθηκα λίγο την ταραχή και την έξαψη, υπήρχε μια ξεχωριστή αίσθηση ενός ανανεωμένου σκοπού και μια αποφασιστικότητα στο ΝΑΤΟ να ανταποκριθεί γρήγορα και αποτελεσματικά στα αιτήματα από τον Αραβικό Σύνδεσμο και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για παρέμβαση. Σε μόλις 222 ημέρες, το ΝΑΤΟ έθεσε τις βάσεις για την ανατροπή μιας πολύχρονης και στυγνής δικτατορίας. Το έπραξε σε ένα κλάσμα του κόστους των προηγούμενων παρεμβάσεων (κατ' εκτίμηση 1,1 δισ. δολάρια από χρηματοδότηση των ΗΠΑ, σε σύγκριση με τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια που δαπανώνται στο Ιράκ και το Αφγανιστάν) και χωρίς στρατιωτικές απώλειες του ΝΑΤΟ.
Στη σύνοδο κορυφής, το ΝΑΤΟ δεν πρέπει να διστάσει να διαλαλήσει την επιτυχία των προσπαθειών του στη Λιβύη. Αλλά την ίδια στιγμή, θα πρέπει να αναγνωρίσει και να προσπαθήσει να αντιμετωπίσει τα σημαντικά κενά ικανοτήτων που αποκάλυψε αυτή η επιχείρηση, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη στοχοθέτηση, την παρακολούθηση, τον ανεφοδιασμό και την έλλειψη πυρομαχικών. Επιπλέον, οι επικριτές σημειώνουν ότι μόνο 14 από τα 28 κράτη μέλη συμμετείχαν στην επιχείρηση. Είναι επικίνδυνο να κρίνουμε μια αποστολή μόνο με ένα τέτοιο μέτρο. Ακόμα κι έτσι, σύμμαχοι με πολυπόθητες δυνατότητες, όπως η Γερμανία, πρέπει να συνεισφέρουν, όταν η συμμαχία επιλέγει να ενεργήσει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να συνεχίσουν να επωμίζονται τόσο πολύ από το στρατιωτικό βάρος του ΝΑΤΟ.
Επόμενο θέμα στην ημερήσια διάταξη στο Σικάγο θα πρέπει να είναι η επίλυση των λεπτομερειών της επικείμενης μετάβασης στο Αφγανιστάν. Στη σύνοδο κορυφής της Λισαβόνας, τα μέλη του ΝΑΤΟ συμφώνησαν ομόφωνα ότι το 2014 θα είναι η ημερομηνία που θα παραδώσουν την ευθύνη για την ασφάλεια στις εθνικές δυνάμεις της χώρας. Το Σικάγο θα είναι λοιπόν η στιγμή για τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ να ορίσουν πληρέστερα τις παραμέτρους της απόσυρσης των δυνάμεών τους και να σχεδιάσουν μια σχέση με το Αφγανιστάν για μετά το 2014, που θα είναι αξιόπιστη και ρεαλιστική. Τα σχέδια πρέπει να περιλαμβάνουν συγκεκριμένους αριθμούς στρατευμάτων και οικονομικές δεσμεύσεις από τα μέλη της συμμαχίας.
Η σύνοδος θα πρέπει να εξετάσει επίσης τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των Αφγανικών Δυνάμεων Εθνικής Ασφάλειας (ANSF). Τα τρέχοντα σχέδια οραματίζονται μια δύναμη περίπου 352.000 ανδρών, με κόστος τουλάχιστον 4 δισ. δολάρια ετησίως. Η Καμπούλ έχει συνολικά έσοδα μόνο 1 δισ. δολάρια κάθε χρόνο, οπότε η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να καλύψει τη διαφορά. Αυτό δεν είναι ένα βάρος που οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να επωμιστούν μόνες. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ πρέπει να χρησιμοποιήσουν τη διάσκεψη του Σικάγο για να στοχεύσουν σε έναν πιο ρεαλιστικό, βιώσιμο αριθμό στρατευμάτων κατά τα έτη μετά το 2014.
Αφού μιλάμε για χρήματα, το πρόγραμμα «Έξυπνης Άμυνας» (Smart Defense) του ΝΑΤΟ, το οποίο είναι μια προσπάθεια να ιεραρχήσει καλύτερα τις δυνατότητες και τα σχέδια μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ, θα πρέπει να είναι ένα ακόμα επίκεντρο της συνόδου του Σικάγο. Σε μια εποχή περιορισμένων πόρων, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ΝΑΤΟ θα χρειαστεί την καλύτερη συσσώρευση και διανομή τους. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να γίνει αυτό. Για παράδειγμα, η Οργάνωση μπορεί να βασιστεί στις επιτυχίες της αποστολής αεροπορικής αστυνόμευσης της Βαλτικής (Baltic Air Policing mission) και την Επιμελητεία Στρατηγικών Αερομεταφορών (Strategic Airlift Capability), οι οποίες εμπλέκουν 12 χώρες για τον εφοδιασμό και την λειτουργία των μεταφορικών αεροπλάνων C-17.
Υπάρχει ένας πραγματικός κίνδυνος, ωστόσο, ότι η «Έξυπνη Άμυνα» θα αποτελέσει δικαιολογία για τη συνέχιση της υποεπένδυσης στο ΝΑΤΟ από την Ευρώπη. Αυτή είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη οικονομική στιγμή στην Ευρώπη και η κρίση χρέους της ευρωζώνης είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει βασικό επιχείρημα στη συζήτηση επί των στρατιωτικών υποχρεώσεων. Αλλά ως μέλη μιας παγκόσμιας στρατιωτικής δύναμης, οι ευρωπαίοι σύμμαχοι εξακολουθούν να έχουν ευθύνες και υποχρεώσεις στο εξωτερικό. Κατά την τελευταία δεκαετία, έχουν γλιτώσει υποχρεώσεις. Δεν μπορούν να συνεχίσουν να το κάνουν.
Η Στρατηγική Αντίληψη του ΝΑΤΟ παρουσίασε τις δυνατότητες που η συμμαχία θα πρέπει να έχει ώστε να αποτρέπει και να αμύνεται έναντι μελλοντικών απειλών. Στο Σικάγο, η «Έξυπνη Άμυνα» θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως ένας τρόπος για να επικεντρωθεί στην επίτευξη των στόχων αυτών και όχι ως πολιτική κάλυψη για να μειωθούν περαιτέρω οι ιδιαιτέρως αναγκαίες αμυντικές δαπάνες από τους συμμάχους των ΗΠΑ.
Αφού συζητήσουν τις τρέχουσες επιχειρήσεις και τις δυνατότητες, τα μέλη πρέπει να στραφούν προς την πολιτική ανοικτών θυρών του ΝΑΤΟ. Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ μέχρι σήμερα ήταν μια επιτυχία, φέρνοντας στην ομάδα κρίσιμους συμμάχους στην Ανατολική Ευρώπη και τις χώρες της Βαλτικής, οι οποίοι γρήγορα μεταμορφώθηκαν από μέλη που χρειάζονται βοήθεια στην ασφάλεια σε μέλη που συμβάλλουν στην ασφάλεια. Η Πολωνία και η Ρουμανία θα φιλοξενήσουν σύντομα κρίσιμες εγκαταστάσεις αντιπυραυλικής άμυνας. Η Εσθονία μπορεί να είναι ένα από τα λίγα μέλη του ΝΑΤΟ που θα καλύψει τις δαπάνες για την άμυνα όπως προβλέπεται από τη συμφωνία για το ΝΑΤΟ. Και τα περισσότερα από τα νεότερα μέλη έχουν επίσης προσφέρει σημαντικές δυνάμεις στον αγώνα στο Αφγανιστάν.
Αλλά υπάρχουν επίσης σημάδια κόπωσης. Οι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ τόνισαν ότι το Σικάγο δεν θα είναι μια «διάσκεψη κορυφής της διεύρυνσης» και οι προοπτικές για την προσθήκη νέων μελών είναι ελάχιστες λόγω εκκρεμών πολιτικών ζητημάτων σε διάφορες επίδοξες χώρες. Για παράδειγμα, η πΓΔΜ εξακολουθεί να είναι εγκλωβισμένη σε διαμάχη με την Ελλάδα, και, άρα, αποκλεισμένη από το να συμμετάσχει στο ΝΑΤΟ.
Μια χώρα που αξίζει να δεί πρόοδο στην προσδοκία της να γίνει μέλος είναι η Γεωργία, για την οποία η πρώτη υπόσχεση για ένταξη στο ΝΑΤΟ έγινε στο Βουκουρέστι το 2008. Παρά την έλλειψη εξελίξεων έκτοτε, η Γεωργία συνεχίζει να ενεργεί ως μια συμβάλλουσα χώρα – εταίρος του ΝΑΤΟ. Παρέχει ένα πλήρες τάγμα στις δυνάμεις του NATO στο Αφγανιστάν και δεσμεύτηκε για την προσθήκη ενός δεύτερου. Αυτό θα καταστήσει τη Γεωργία το μεγαλύτερο συμμέτοχο με στρατεύματα έθνος σε κατά κεφαλήν βάση στο Αφγανιστάν.
Στο Σικάγο, η συμμαχία πρέπει να αναγνωρίσει τη σημαντική συμβολή της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ και να δείξει, μέσω του επίσημου ανακοινωθέντος της συνόδου, κάποια πρόοδο προς την κατεύθυνση της συμμετοχής της χώρας στο ΝΑΤΟ. Αν η πολιτική ανοικτών θυρών του ΝΑΤΟ θέλει να παραμείνει αξιόπιστη, πρέπει να αναγνωρίσει και να επιβραβεύσει τις χώρες όπως η Γεωργία, που πληρούν υψηλές προσδοκίες της συμμαχίας.
Τέλος, επιτρέψτε μου να θέσω ένα θέμα που δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί στο Σικάγο. Η σχέση της συμμαχίας με τη Ρωσία και η δυνατότητα συνεργασίας της Ρωσίας στην αντιπυραυλική άμυνα, θα αντιπροσώπευε μια περιττή διάσπαση της προσοχής.
Το θέμα έχει απασχολήσει πολλά πρωτοσέλιδα τις τελευταίες εβδομάδες. Στη σύνοδο κορυφής, η συμμαχία σχεδιάζει να ανακοινώσει ότι το πρόγραμμα πυραυλικής άμυνας, το οποίο έχει στόχο το Ιράν και άλλα κράτη-παρίες, έχει φτάσει σε προσωρινή λειτουργική ικανότητα. Η Ρωσία – εξακολουθώντας να διακατέχεται από ψυχροπολεμική νοοτροπία - αντιλαμβάνεται την προσπάθεια αυτή ως απειλή και είναι απρόθυμη να συνεργαστεί, κάνοντας απαράδεκτα αιτήματα, όπως στενά όρια για τη χρήση ή τις δυνατότητες της αντιπυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ και ζήτησε την απελευθέρωση πληροφοριών σχετικά με ευαίσθητες αμυντικές τεχνολογίες. Οι αρχικές ελπίδες για μια ΝΑΤΟ-Ρωσική σύνοδο για την αντιπυραυλική άμυνα στο Σικάγο γρήγορα μειώθηκαν καθώς η ρωσική αδιαλλαξία εμπόδισε κάθε πρόοδο στο θέμα αυτό.
Ωστόσο, τα πρόσφατα αδιαβάθμητα σχόλια από τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα για τις διαπραγματεύσεις σχετικά με την αντιπυραυλική άμυνα - το διαβόητο περιστατικό του «ενεργού μικροφώνου» - έχουν αναβιώσει τη συζήτηση. Η πρόταση του προέδρου ότι μια ευαίσθητη και δικομματική συμφωνία για την αντιπυραυλική άμυνα θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί στη μέση μιας έντονης προεκλογική περιόδου δεν θα πρέπει να αποτελέσει έκπληξη για όποιον έχει εμπλακεί ποτέ στην πολιτική. Δυστυχώς, το περιστατικό αναζωπύρωσε μια ταλαιπωρημένη και ψευδή ρητορική από πολιτικούς αντιπάλους, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες με κάποιο τρόπο δεν δεσμεύονται για την ασφάλεια των ευρωπαίων συμμάχων τους.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν προσηλωμένες και στις τέσσερις φάσεις των σχεδίων πυραυλικής άμυνας του Ομπάμα για την Ευρώπη. Η πρώτη φάση έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία. Αμέτρητοι Αμερικανοί και άλλοι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ έχουν καταστήσει απολύτως σαφές ότι η Ρωσία ποτέ δεν θα έχει κανένα βέτο επί της αντιπυραυλικής άμυνας των ΗΠΑ.
Σίγουρα, το ΝΑΤΟ μοιράζεται ένα ευρύ φάσμα συμφερόντων με τη Ρωσία εκτός από την αντιπυραυλική άμυνα, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας στο Αφγανιστάν, της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και της ανάσχεσης της διάδοσης των πυρηνικών. Η συμμαχία πρέπει να συνεχίσει να εμπλέκει τη Ρωσία στα θέματα αυτά, αλλά δεν μπορεί να επιτρέψει αδιέξοδες συζητήσεις σχετικά με το ζήτημα της αντιπυραυλικής άμυνας να επισκιάζουν όλα τα άλλα κρίσιμα θέματα της ημερήσιας διάταξης στη σύνοδο κορυφής.
Η σύνοδος στο Σικάγο θα πρέπει να είναι μια κρίσιμη καμπή – η στιγμή για το ΝΑΤΟ να επαναπροσδιορίσει το ρόλο του σε έναν κόσμο όπου η έμφαση για την ασφάλεια μετατοπίζεται προς την Ασία και οι στρατιωτικοί προϋπολογισμοί συρρικνώνονται. Το Σικάγο θα πρέπει να είναι μια ευκαιρία να ειπωθεί σε όλους ότι οι ΗΠΑ και οι υπερατλαντικοί σύμμαχοι τους θα παραμείνουν η εξέχουσα δύναμη για την ειρήνη και τη σταθερότητα τώρα αλλά και στις μελλοντικές γενιές.
*H JEANNE SHAHEEN είναι εν ενεργεία γερουσιαστής από το Νιού Χάμπσαϊρ των ΗΠΑ.
Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
All rights reserved.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου