Η κρίση που ξεκίνησε με την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα απειλώντας την διάλυση της ευρωζώνης και την παγκόσμια ύφεση έχει ένα κύριο συστατικό, ή μία κεντρική αφήγηση αν προτιμάτε: την συσσώρευση δημόσιου χρέους. Στην Ελλάδα η πρόβλεψη για φέτος είναι 153% του ΑΕΠ, στην Ιταλία είναι 123% του ΑΕΠ, ενώ η Ιαπωνία είναι ο παγκόσμιος πρωταθλητής με ποσοστό χρέους ίσο με το 236% του ΑΕΠ. Τι όμως αντιπροσωπεύει το δημόσιο χρέος; Όπως και με κάθε άλλου είδους χρέος είναι η απόφαση να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες του σήμερα μεταθέτοντας τον πόνο (και το κόστος) για το μέλλον.
Σε διάφορες ψυχονευρολογικές μελέτες που έχουν γίνει κατά καιρούς τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, όταν πρόκειται για άτομα, για καταναλωτές όπως εσείς κι εγώ, τότε είμαστε όλοι...
ιδιαιτέρως επιρρεπείς στον δανεισμό (εφ΄όσον γίνεται με «καλούς» όρους, π.χ. χαμηλά επιτόκια, πολλές δόσεις κλπ). Αυτό οφείλεται – λένε οι ψυχολόγοι – στο γεγονός ότι ο σημερινός μας εαυτός νοιώθει «διαφορετικός» από τον μελλοντικό. Με άλλα λόγια εμείς σήμερα, όταν π.χ. δανειζόμαστε για να αγοράσουμε ένα ακριβό αυτοκίνητο, κυριολετικά «πασάρουμε» τον λογαριασμό στον μελλοντικό εαυτό μας σαν να ήταν στην κυριολεξία «κάποιος άλλος». Αυτό βέβαια είναι μια αυταπάτη, η οποία – σε τελευταία ανάλυση – κάνει κακό σε εμάς τους ίδιους . Στην περίπτωση όμως των κρατών ο υπερβολικός δανεισμός και η συσσώρευση μεγάλου δημόσιου χρέους κάνει κακό σε κάποιους άλλους: στους πολύ νεους, στα παιδιά και στους μη ακόμα γεννηθέντες πολίτες του συγκεκριμένου κράτους.
Η μεγάλη κρίση των δημοκρατιών στις αρχές του 21ου αιώνα είναι η διάρρηξη του κοινωνικού συμβολαίου ανάμεσα στις γενιές. Η σημερινή γενιά δανείζεται και καταναλώνει πόρους στέλνοντας τον λογαριασμό στο μέλλον, μερικές φορές αρκετές δεκαετίες μετά. Αυτό το κάνει εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι μπορεί, ψηφίζοντας, να αποφασίζει την κυβέρνηση και άρα την πολιτική που θα ακολουθήσει. Οι νέοι κάτω των 18, τα παιδιά και οι αγέννητοι ακόμα πολίτες στερούνται αυτού του δικαιώματος. Κανείς σήμερα δεν τους ρωτά όταν η χώρα τους δανείζεται, απλά τους φορτώνουν με την υποχρέωση να πληρώσουν την αξία των ομολόγων στη λήξη τους. Ενδεικτικά, στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι η καθαρή σημερινή αξία που προκύπτει από την διαφορά μελλοντικών κρατικών χρεών και εσόδων είναι της τάξεως των 200 τρισεκατομμυρίων δολλαρίων, ένα ασύλληπτο ποσόν το οποίο θα κληθούν να πληρώσουν οι φορολογούμενοι που θα μπούν στην αγορά εργασίας το δεύτερο ήμισυ του 21ου αιώνα.Αν οι νέοι της Ελλάδας, της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ιαπωνίας αντιλαμβάνονταν το συμφέρον τους θα υποστήριζαν πρώτοι εκείνοι, και με πάθος, τα μέτρα λιτότητας. Οποιαδήποτε άλλη πολιτική (όπως αυτή που ευαγγελίζεται π.χ. ο ΣΥΡΙΖΑ) υπονομεύει το μέλλον τους και τους καταδικάζει στην φτώχεια.
Εκτός όμως από τη προφανή πολιτική ανηθικότητα του δημόσιου χρέους ως προς τις μελλοντικές γενιές υπάρχει και η ζοφερή πλευρά του ως προς το παρόν. Ας πάρουμε την Ευρώπη: τα δημογραφικά δεδομένα της ηπείρου μας είναι αμείλικτα. Ο πληθυσμός γερνάει. Τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα θα είναι μειοψηφία σε έναν κόσμο γερόντων που θα απαιτούν συντάξεις, κοινωνικές παροχές και περίθαλψη. Το σημερινό δημόσιο χρέος των κρατών της ευρωζώνης θα αυξάνεται διαρκώς και δεν θα μπορέσει ποτέ να είναι βιώσιμο αν διατηρηθεί το ευρώ. Ωστόσο κι αν ακόμα δυαλυθεί η ευρωζώνη (ή υποτιμηθεί σημαντικά το ευρώ) πάλι δεν σώζεται κανείς αφού τα δημογραφικά δεδομένα θα παραμένουν. Είμαστε όλοι καταδικασμένοι να γίνουμε Αργεντινή ή – στην «καλύτερη» περίπτωση – να συνεχίσουμε να επιβιώνουμε με μηδενική σχεδόν ανάπτυξη και, άρα, μεγάλη ανεργία.
Η μόνη λύση από το αδιέξοδο δεν είναι ούτε τα ευρωομόλογα ούτε η ονομαζόμενη «ανάπτυξη» (λέξη αφηρημένη που όταν την εκφέρουν σοσιαλιστές σημαίνει συνήθως παρεταίρω αύξηση του δημόσιου χρέους με τη δημιουργία νέων ελλειμάτων για κατανάλωση). Για να αποκατασταθεί η αδικία και η ανηθικότητα του δημόσιου χρέους, αλλά και για να πειστούν οι αγορές ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν πάρει σοβαρά τα δημογραφικά δεδομένα, είναι να ισοσκελισθούν οι κρατικοί προϋπολογισμοί. Με άλλα λόγια να μην δημιουργείται άλλο χρέος. Αυτό όμως πρέπει να γίνει με τρόπο δεσμευτικό, ώστε οι κυβερνήσεις να μην έχουν το δικαίωμα να το αλλάζουν κατά το δοκούν. Κάτι αντίστοιχο έγινε πριν χρόνια με την ανεξαρτητοποίηση των κεντρικών τραπεζών και της νομισματικής πολιτικής. Το ίδιο πρέπει να γίνει και με την οικονομική πολιτική, και προς αυτήν την κατεύθυνση πιέζουν οι «επίμονοι» Γερμανοί τους οποίους (σχεδόν) όλοι οι άλλοι μέμφονται.
Μια ομόσπονδη «Ενωμένη Ευρώπη» - αν ποτέ βρεθεί το συλλογικό κουράγιο για να συμβεί - θα πρέπει να δημιουργήσει νέους θεσμούς οι οποίοι θα περιορίζουν την δυνατότητα των ψηφοφόρων του σήμερα να υπονομεύουν τη ζωή και την ευμάρεια των πολιτών του αύριο.Το ίδιο θα πρέπει να γίνει και στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, αλλά και σε κάθε δημοκρατία. Αυτό σημαίνει τον επανακαθορισμό της έννοιας της δημοκρατίας με γνώμονα την αποκατάσταση του κοινωνικού συμβολαίου ανάμεσα στις γενιές. Δηλαδή τον αυτοπεριορισμό της πολιτικής ελιτ. Ποιός όμως πολιτικός θα επέτρεπε τον περιορισμό της δυνατότητας του για παροχές;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου