Κοινωνικό κράτος (welfare state) και Ελλάδα

Το κοινωνικό κράτος ή κράτος πρόνοιας (welfare state) αποτελεί «ιδία πολιτειολογική μορφή» η οποία, ως θεμελιώδης οργανωτική αρχή προσδιορίζει το πολίτευμα, ιδίως ως προς τις σχέσεις πολίτη-κράτους και τις συναφείς αρμοδιότητες και υποχρεώσεις της πολιτειακής εξουσίας.
Η αρχή του κοινωνικού κράτους αναγνωρίσθηκε πανηγυρικά με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001. Η νέα διάταξη, όμως, της παρ.1 του άρθρου 25, στην πραγματικότητα δεν εισήγαγε για πρώτη φορά, αλλά απλώς επιβεβαίωσε την κατοχύρωση της αρχής που ήδη αναφερόταν στο Σύνταγμα του 1975/1986 (Κατρούγκαλος, 2013, Η κρίση και η διέξοδος).

Τι είναι το κοινωνικό κράτος;
Το κοινωνικό κράτος είναι το.... πολιτικό αποτέλεσμα του μεταπολεμικού συμβιβασμού μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας στις χώρες της τότε δυτικής Ευρώπης, συμβιβασμός που είχε δύο όψεις (Βερναδάκης , Το κοινωνικό κράτος στη δυτική Ευρώπη):

• από τη μια την αποδοχή εκ μέρους των δυνάμεων της εργασίας της λειτουργίας των θεσμών της ελεύθερης αγοράς και του οικονομικού ανταγωνισμού του καπιταλιστικού συστήματος,
• από την άλλη την αποδοχή εκ μέρους του κεφαλαίου βασικών κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων των κυριαρχούμενων τάξεων

Πως λειτουργεί το κοινωνικό κράτος;
Τα δύο χαρακτηριστικά του κοινωνικού κράτους είναι, ο κεϋνσιανισμός και η κοινωνική πρόνοια.

• Ο σκοπός της κεϋνσιανής οικονομικής πολιτικής είναι η διαχείριση ή η ρύθμιση του καπιταλισμού με στόχο την προώθηση της ανάπτυξης και τη διατήρηση της πλήρους απασχόλησης. Αν και αυτό μπορεί να εμπεριέχει κάποια στοιχεία σχεδιασμού, η κλασική κεϋνσιανή στρατηγική επικεντρώνεται στη «διαχείριση της ζήτησης» μέσω προσαρμογών της δημοσιονομικής πολιτικής, στα πεδία δηλαδή των δημόσιων δαπανών και της φορολογίας.
• Η υιοθέτηση πολιτικών πρόνοιας οδήγησε στην εμφάνιση των αποκαλούμενων κρατών πρόνοιας, των οποίων οι αρμοδιότητες επεκτάθηκαν με στόχο την προώθηση της ευημερίας των πολιτών. Υπό αυτή την έννοια, το κοινωνικό κράτος είναι ένα «κράτος αρωγός», αφοσιωμένο στην αρχή της ενίσχυσης των ατόμων ως πυρήνας ευημερίας και του κοινωνικού συνόλου ως ολικής οντότητας.

Έχει αδυναμίες το κοινωνικό κράτος;
Σαφέστατες και είναι οι θεσμοί (institutions) οι οποίοι εφαρμόζουν την πολιτική του «κοινωνικού κράτους». Διαφθορά, γραφειοκρατία, απληστία, ανομία κλπ είναι αυτά που κατέστρεψαν την πολιτική του και ανέδειξαν τις αδυναμίες του.

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι θεσμοί;
Οι θεσμοί(institutions) μπορούν να οριστούν ως ένα διαρκές σύνολο κανόνων που εγγυώνται τη συνοχή του κοινωνικού συστήματος(Ζουμπουλάκης, Νέα Θεσμική Οικονομική).
Με αυτήν τη ευρεία έννοια στους θεσμούς περιλαμβάνονται:

• Τυπικοί ή Επίσημοι θεσμοί , όπως επιχειρήσεις, συνδικάτα, κρατικοί
• οργανισμοί, τοπική αυτοδιοίκηση, σχολεία,
•  Κοινωνικές κατασκευές όπως δικαιϊκό σύστημα, πολιτικό σύστημα, αλλά και γλώσσα, και χρήμα,
• Άτυποι θεσμοί όπως συμβατικοί κανόνες (conventions), ηθικοί κανόνες 
• (rules), εθιμικοί κανόνες (habits), κοινωνικές αξίες (social values), πολιτισμικές αξίες(culture) και συνήθειες(routines).

Τι είναι η δημοσιονομική κρίση του κράτους πρόνοιας;
Η βιβλιογραφία είναι σαφής: η κρίση των οικονομικών του κράτους που προκαλείται όταν εκτεταμένες κοινωνικές δαπάνες συμπίπτουν με ύφεση και μείωση των φορολογικών εσόδων(Heywood, Πολιτική, σελ 304).
Η ανάλυση των δύο βασικών δημοσιονομικών μεγεθών, των δημόσιων δαπανών και των δημόσιων εσόδων, ως ποσοστών επί του ΑΕΠ σε ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, αναδεικνύει χωρίς καμία αμφιβολία ότι κύρια αιτία της δημοσιονομικής αποτυχίας και κατάρρευσης της Ελλάδας είναι τα δεύτερα. (Βλέπε Αγείρτης στο «Χρεοκοπία και οικονομική κρίση» και Μεγήρ/Βαγιανός/Βέττας στο «The economic crisis in Greece»)

Το ελληνικό κράτος πρόνοιας ήταν τόσο πολύ σπάταλο στις κοινωνικές δαπάνες, όπως υποστηρίζουν οι μνημονιακοί και οι νεοφιλελεύθεροι;
Η παρακάτω μελέτη της ερευνητικής ομάδας του Levy Economics Institute of Bard College, οι οποίοι και επεξεργάστηκαν το πρωτογενές υλικό από τη βάση δεδομένων της Eurostat δίνει την κατάλληλη απάντηση στους «μαζί τα φάγαμε»…..
http://www.levyinstitute.org/pubs/ppb_113.pdf

Μήπως το ελληνικό κράτος πρόνοιας ήταν πολύ μεγάλο σε μέγεθος;
Στο παρακάτω pdf, έχω μαζέψει όλες εκείνες τις μελέτες και στατιστικές όπου αποδεικνύουν ότι το ελληνικό κράτος τόσο ως προς

• τις συνολικές δημόσιες δαπάνες στην Ελλάδα (ως ποσοστό του ΑΕΠ) ήταν συνεχώς χαμηλότερες από το μέσο όρο της Ευρωζώνης και παρέμειναν έτσι, τόσο στη δεκαετία του 1990, όσο και στη δεκαετία του 2000.
• την δημόσια απασχόληση ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού είναι χαμηλότερη όχι μόνο σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ, αλλά και με το μέσο όρο του ΟΟΣΑ.Συνεπώς, ο δήθεν «γιγαντισμός» του ελληνικού κράτους δεν υποστηρίζεται από καμιά εμπειρική απόδειξη και είναι σαφώς ένα κατασκεύασμα της νεοφιλελεύθερης φονταμενταλιστικής απολογητικής των Μνημονίων.

 πηγή