Μεταρρυθμίσεις και Αντιμεταρρυθμίσεις

 Σήμερα που όλοι μιλούν για μεταρρυθμίσεις, 

πολλοί αγνοούν τις σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία που προώθησε η κυβέρνηση Καραμανλή την περίοδο 2004-2008, και τις οποίες εν πολλοίς εγκατέλειψε, αν δεν ανέτρεψε, η κυβέρνηση Παπανδρέου. 

Μεταρρυθμίσεις που στόχο είχαν τη ενίσχυση της ανάπτυξης της οικονομίας, την αύξηση της απασχόλησης, την κοινωνική συνοχή και τον εξορθολογισμό της λειτουργίας του ευρύτερου δημόσιου τομέα. 

Λόγω και των μεταρρυθμίσεων αυτών η ελληνική οικονομία επέτυχε την περίοδο εκείνη υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, σημαντική μείωση της ανεργίας και πραγματική σύγκλιση, σε αντίθεση με τη βαθειά ύφεση, την έκρηξη της ανεργίας και την απόκλιση από την Ευρώπη των τελευταίων δυόμιση περίπου χρόνων....

Α. Φορολογική Μεταρρύθμιση

Η φορολογική μεταρρύθμιση προωθήθηκε για αναπτυξιακούς και κοινωνικούς λόγους. 

Βασίστηκε στην απλοποίηση του συστήματος της άμεσης φορολογίας και την προγραμματισμένη, σταδιακή μείωση των συντελεστών άμεσης φορολογίας για τις επιχειρήσεις (από το 35% στο 25%) και τα μεσαία εισοδήματα φυσικών προσώπων (από το 35-40% στο 25%). 

Για τα χαμηλά εισοδήματα επελέγη η αύξηση του αφορολογήτου ορίου από τις 10 στις 12 χιλιάδες ευρώ, ενώ ήταν ξεκάθαρο ότι, τυχόν φορολογικά μέτρα που ενδεχομένως θα απαιτούνταν στο πλαίσιο της δημοσιονομικής προσαρμογής, δεν θα αναιρούσαν τις προγραμματισμένες μειώσεις των συντελεστών της άμεσης φορολογίας.

Οι προγραμματισμένες μειώσεις των φορολογικών συντελεστών εφαρμόστηκαν με συνέχεια και συνέπεια. Όποτε χρειάστηκαν επιπλέον έσοδα, για να ενισχυθεί η δημοσιονομική προσαρμογή, υπήρξε προσφυγή στην αύξηση του ΦΠΑ (2005), στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης των καυσίμων (2006) και στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης (2008).

Επιπλέον, εισήχθη για πρώτη φορά ο ΦΠΑ στις νέες οικοδομές, το χαμηλό τέλος ακίνητης περιουσία (ΤΑΠ) με ποσοστό 0,1%, ενώ καταργήθηκε ο φόρος κληρονομιών και γονικών παροχών.

Δυστυχώς η φορολογική μεταρρύθμιση ανατράπηκε πλήρως μόλις εξελέγη η κυβέρνηση Παπανδρέου. Έκτοτε επικρατεί ένα φορολογικό αλλαλούμ, με υπερφορολόγηση των εισοδημάτων και των ακινήτων, απουσία κανόνων στη φορολογική πολιτική και συνεχείς νέες επιβαρύνσεις. Αυτό έχει οδηγήσει σε εμβάθυνση της ύφεσης, έκρηξη της ανεργίας, αλλά και καχεξία των φορολογικών εσόδων.

Β. Αποκρατικοποιήσεις

Οι αποκρατικοποιήσεις της περιόδου μετά το 2004 ήταν, σε αντίθεση με το παρελθόν, στρατηγικού χαρακτήρα. 

Δόθηκε έμφαση στην πλήρη αποκρατικοποίηση του τραπεζικού συστήματος (πλην της Αγροτικής Τράπεζας) και των τηλεπικοινωνιών. Η Εθνική και η Εμπορική τράπεζα αποκρατικοποιήθηκαν πλήρως. 

Το ελληνικό δημόσιο κατέστη μέτοχος μειοψηφίας στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και τον ΟΠΑΠ. 

Ο ΟΤΕ απέκτησε στρατηγικό εταίρο, ο οποίος ανέλαβε και τη διοίκηση του οργανισμού, με σημαντικά όμως δικαιώματα αρνησικυρίας για το ελληνικό δημόσιο. 

Μία αδυναμία υπήρξε η μη προώθηση των αποκρατικοποιήσεων στους τομείς της ενέργειας και της ύδρευσης. Ειδικά στον τομέα της ενέργειας επελέγη η προώθηση συμφωνιών για τη διέλευση αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου. Στον τομέα των μεταφορών, μετά από πολλές προσπάθειες, ολοκληρώθηκε η αποκρατικοποίηση της Ολυμπιακής. (βλ. Πίνακα 3).

Τα συνολικά έσοδα από το Πρόγραμμα Αποκρατικοποιήσεων (2004-2009) ανήλθαν σε €7,63 δις, σχεδόν 10% της αύξησης του ΑΕΠ μέσα στην πενταετία. Μέσα από τις νέου τύπου αποκρατικοποιήσεις η Ελλάδα ξαναμπήκε στο διεθνή επενδυτικό χάρτη. Το 77% περίπου των εσόδων προήλθε από εισροές ξένων κεφαλαίων, κάτι που αποδεικνύει την εμπιστοσύνη που δημιουργήθηκε για την ελληνική οικονομία. 

Επιπλέον, μετά το 2009, η μόνη αποκρατικοποίηση που έγινε (διάθεση επιπλέον μετοχών του ΟΤΕ)βασίστηκε σε συμφωνία που είχε συνάψει το 2008 η κυβέρνηση Καραμανλή. 

Καμμία άλλη νέα αποκρατικοποίηση δεν έχει προωθηθεί.

Γ. Ψηφιακή Στρατηγική

Η ενίσχυση των ψηφιακών τεχνολογιών έγινε μέσω της ψηφιακής στρατηγικής, που έδωσε έμφαση στην προώθηση της ευρυζωνικότητας, στην ανάπτυξη της ζήτησης για ευρυζωνικές υπηρεσίες και στις επενδύσεις σε νέες ψηφιακές υπηρεσίες τόσο για το δημόσιο όσο και για τον ιδιωτικό τομέα. 

Η ψηφιακή στρατηγική υπήρξε εξαιρετικά επιτυχημένη, καθώς οδήγησε σε αύξηση της διείσδυσης της ευρυζωνικότητας, από το 0,1% του πληθυσμού το 2004, στο 13,4% στις αρχές του 2009. 

Οι μηνιαίες τιμές ευρυζωνικής σύνδεσης ADSL, οι οποίες το 2004 ήταν οι υψηλότερες στην ΕΕ, στα τέλη του 2008 βρίσκονταν στο μέσο όρο, έχοντας μειωθεί κατά 85% περίπου. Οι ταχύτητες έχουν αυξηθεί σημαντικά, ενώ το 40% των νοικοκυριών είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο στα τέλη του 2008, από 20% το 2004.

Δ. Αναπτυξιακές Μεταρρυθμίσεις

Η ενίσχυση της ανάπτυξης, και δη της περιφερειακής, επιδιώχθηκε με μία σειρά από πρωτοβουλίες και μεταρρυθμίσεις.

Κοινοτικά Πλαίσια: Με την επιτάχυνση της αξιοποίησης του Γ΄ Κοινοτικού πλαισίου στήριξης, το οποίο καρκινοβατούσε ως το 2004, και την κατάρτιση του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) που το διαδέχθηκε. 

Στην τετραετία 2005-2008 οι εισπράξεις από την Ε.Ε. για το Γ΄ ΚΠΣ έφθασαν τα €14 δις και ήταν υπερδιπλάσιες από ό,τι στην τετραετία 2001-2004 (€5,5 δις). Από το Γ΄ ΚΠΣ δεν χάθηκε ούτε ένα ευρώ, παρά το γεγονός ότι το ποσοστό απορρόφησης που παρέλαβε το 2004 η κυβέρνηση Καραμανλή ήταν μετά από τέσσερα χρόνια μόλις 23%. 

Το ΕΣΠΑ, για την περίοδο 2007-2013 ανέρχεται μαζί με την εθνική συμμετοχή σε €32 δις, εκ των οποίων τα €20,4 δις αποτελούν συμμετοχή της Ε.Ε. Οι πόροι αυτοί διασφαλίστηκαν με σκληρές διαπραγματεύσεις, ενώ το ελληνικό ΕΣΠΑ εγκρίθηκε μεταξύ των πρώτων στην Ε.Ε. Το ΕΣΠΑ μαζί με το πρόγραμμα για την αγροτική ανάπτυξη και την αλιεία, ύψους €5,3 δις, αποτελούν σημαντικά αναπτυξιακά εργαλεία για την περίοδο ως το 2013.

Επενδυτικός Νόμος: Με τον επενδυτικό νόμο 3299/2004, ο οποίος προέβλεπε σημαντικές επιχορηγήσεις για επενδύσεις στην περιφέρεια, έχουν πραγματοποιηθεί και προγραμματιστεί σημαντικές επενδύσεις που συνέβαλαν και θα συνεχίσουν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της χώρας.

Συμπράξεις Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα: Με το πρωτοποριακό πλαίσιο των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), που δημιουργήθηκε με το νόμο 3389/2005, έχουν προγραμματιστεί σημαντικές επενδύσεις για την ανάπτυξη και βελτίωση κοινωνικών υποδομών και υπηρεσιών, με τη σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα. 

Προγραμματίστηκαν 327 νέες υποδομές σε όλη την Ελλάδα, μέσω 52 έργων ΣΔΙΤ. 

Ο συνολικός προϋπολογισμός τους ανέρχεται σε €5,7 δις (βλ. Πίνακα 4). Τα έργα αυτά, τα οποία προβλεπόταν να πραγματοποιηθούν με χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα, θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο για τα επόμενα χρόνια. 

Επιπλέον δε αυτών, υπάρχουν και τα μεγάλα συγχρηματοδοτούμενα έργων, κυριώς για τους οδικούς άξονες. Δυστυχώς, τα έργα αυτά εγκαταλείφθηκαν και λιμνάζουν, σε μία περίοδο που είναι απολύτως απαραίτητα ως εργαλεία για την αντιμετώπιση της ύφεσης.

Ενίσχυση της Εξωστρέφειας: Η ενίσχυση της εξωστρέφειας της οικονομίας επιδιώχθηκε με την αναβάθμιση του Ελληνικού Οργανισμού Εξωτερικού Εμπορίου (ΟΠΕ) και του Ελληνικού Κέντρου Επενδύσεων (ΕΛΚΕ), μέσω των στρατηγικών αποκρατικοποιήσεων καθώς και με την ενθάρρυνση των επενδύσεων ελληνικών επιχειρησέων στη νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.

Αξιοπιστία Κεφαλαιαγοράς: Με τους νόμους 3283/2004, 3301/2004, 3340/2005, 3371/2005, 3401/2005, 3461/2006, 3356/2007 λήφθηκαν εκτεταμένα θεσμικά και νομοθετικά μέτρα, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη θωράκιση της Κεφαλαιαγοράς από την χρήση προνομιακής πληροφόρησης, την ενίσχυση της ορθής, έγκαιρης και επαρκούς πληροφόρησης του επενδυτικού κοινού, την αποτροπή φαινομένων χειραγώγησης της αγοράς, την αποκατάσταση της αξιοπιστίας της Κεφαλαιαγοράς, και την κατοχύρωση του αναπτυξιακού της ρόλου.

E. Μεταρρυθμίσεις στη Λειτουργία των ΔΕΚΟ.

Με τους νόμους 3429/2005 και 3691/2008 τέθηκαν οι βάσεις για την εξυγίανση, τον εκσυγχρονισμό και τη διαφάνεια στις δημόσιες επιχειρήσεις, τα νοσοκομεία, τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης και τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. 

Με το νόμο 3429/2005 επιδιώχθηκε ο περιορισμός του ευρύτερου δημόσιου τόμεα, η μείωση των επιχορηγήσεων από τον κρατικό προϋπολογισμό, ο περιορισμός των εργασιακών ανισοτήτων μεταξύ ΔΕΚΟ και ιδιωτικού τομέα και η λετουργία των ΔΕΚΟ ως σύγχρονων επιχειρήσεων με σαφή επιχειρηματική στρατηγική. 

Ο νόμος προβλέπει την κατάρτιση και παρακολούθηση από την Ειδική Γραμματεία των ΔΕΚΟ επιχειρηματικών σχεδίων σε όλες τις ΔΕΚΟ, εφαρμογή των αρχών της εταιρικής διακυβέρνησης και των διεθνών προτύπων χρηματοοικονομικής πληροφόρησης ενώ οι ΔΕΚΟ υποχρεούνταν να καταρτίζουν και να τηρούν χάρτα υποχρεώσεων προς τον καταναλωτή. 

Με το νόμο 3691/2008, οι φορείς της γενικής κυβέρνησης (νοσοκομεία, οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης και οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης) υποχρεούνται να καταρτίζουν και να υποβάλουν σε Διυπουργική Επιτροπή, υπό τον Υπουργό Οικονομικών, πλήρεις προϋπολογισμούς και απολογισμούς, συμβατούς με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας. 

Με την πλήρη εφαρμογή αυτού του νόμου, θα εξέλειπαν τα προβλήματα με τα δημοσιονομικά στοιχεία της χώρας που αποκάλυψε η απογραφή του 2004, αλλά και η αναθεώρηση του 2009. 

Η διαφάνεια και η χρηστή διοίκηση στον ευρύτερο δημόσιο τομέα με την εφαρμογή του νόμου θα μπορούσε να ενισχυθεί. 

Δυστυχώς όλες οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί από τη σημερινή κυβέρνηση.

ΣΤ. Πρωτοβουλίες για την Κοινωνική Συνοχή

Τέλος, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής επιδιώχθηκε μέσω της οικονομικής στήριξης των χαμηλοσυνταξιούχων και των ανέργων, καθώς και με τη θεσμοθέτηση του Εθνικού Ταμείου Κοινωνικής Συνοχής, μέσω του οποίου δόθηκαν το 2008 και το 2009 σημαντικές ενισχύσεις στους οικονομικά αδύναμους. 

Οι κοινωνικές μεταβιβάσεις στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά €20 δις. Από τα €28,8 δις που ήταν το 2004 το 2009 αυξήθηκαν στα €48,7 δις, με δράσεις όπως η ενίσχυση του ΕΚΑΣ στα €230, της σύνταξης του ΟΓΑ στα €330, της ενίσχυσης των υπολοίπων χαμηλών συντάξεων, του επιδόματος ανεργίας, τη χορήγηση έκτακτου επιδόματος κοινωνικής συνοχής κλπ. Αυτές ήταν οι δημόσιες δαπάνες που αυξήθηκαν επί της κυβέρνησης Καραμανλή. Δαπάνες για κοινωνικές μεταβιβάσεις προς τους οικονομικά αδυνάτους.

Κατά συνέπεια, ο ισχυρισμός ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δεν προώθησε μεταρρυθμίσεις δεν έχει καμμία βάση και αποτελεί μύθο. Προωθήθηκαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την ανάπτυξη της οικονομίας, οι οποίες όχι μόνο βοήθησαν την αναπτυξιακή προσπάθεια τα προηγούμενα χρόνια, αλλά θα μπορούσαν να εξακολουθούν να δίνουν αναπτυξιακή ώθηση στην οικονομία. Επιπλέον, προωθήθηκαν μεταρρυθμίσεις για τη διαφάνεια, την εξυγίανση του ευρύτερου δημόσιου τομέα, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή.

Η κυβέρνηση Παπανδρέου, δέσμια των ιδεολογικών της προκαταλήψεων και των υποχρεώσεων που ανέλαβε με το μνημόνιο, εγκατέλειψε και ανέτρεψε όλες σχεδόν τις μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες της περιόδου 2004-2008, αυτοσχεδιάζοντας και ακροβατώντας.