Η γνωσιολογία του Χιουμ.

Ο Χιουμ στηρίζει τη δυνατότητα της γνώσης μέσω της εμπειρίας και την παρατήρηση. Υποστηρίζει ότι υπάρχει μέσα μας η ψυχή στην οποία εγγράφονται όλα τα γεγονότα και οι εμπειρίες της ζωής μας. Σύμφωνα με τον Χιουμ δεν υπάρχουν γνώσεις που πηγάζουν από τη νόηση αλλά μόνο γνώσεις από την εμπειρία και την παρατήρηση. Δεν υπάρχει η ψυχή ως άυλη υπόσταση, παρά μόνο ως σύνολο εμπειριών. Δεν είναι ουσία, αλλά ένα σύνολο παραστάσεων και συναισθημάτων που συνεχώς μεταβάλλονται. Θεωρεί ότι ο νους συλλαμβάνει τις εντυπώσεις και τις ιδέες. Οι εντυπώσεις σχηματίζονται τη στιγμή που βλέπουμε το αντικείμενο. Οι εντυπώσεις που ανακαλούνται στη συνείδηση παίρνουν τη μορφή της ιδέας. Για να οδηγηθεί λοιπόν ο νους στην...
δημιουργία των ιδεών χρειάζεται να εισχωρήσει σε αυτόν η παράσταση των εντυπώσεων που στηρίζονται άμεσα στην αίσθηση. Επομένως στο σημείο αυτό φαίνεται ο συνεπής εμπειρισμός του Χιουμ.

Σύμφωνα με τον Χιουμ δεν υπάρχουν γνώσεις που πηγάζουν από τη νόηση αλλά μόνο γνώσεις από την εμπειρία και την παρατήρηση. Κατά τον Χιουμ ο νους βασίζεται στο μόνο εργαλείο που διαθέτει για να παράγει γνώση, στις αισθήσεις. Μέσω αυτών λαμβάνει τα δεδομένα της πραγματικότητας και στη συνέχεια τα επεξεργάζεται. Αν τα δεδομένα αυτά αντιστοιχούν και στην αντικειμενική και όχι μόνο στη φαινομενική δομή του κόσμου, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Ο νους δεν μπορεί να βγει έξω από τον εαυτό του, τις ιδέες, και να προσεγγίσει τον κόσμο. Η ψυχή δεν είναι μια οντότητα ξεχωριστή από τις εμπειρίες μας. Ο φιλόσοφος αντιλαμβάνεται την ψυχή ως συνάθροιση πληροφοριών που λαμβάνουμε από τις αισθήσεις, την εμπειρία μας. Δεν υπάρχει η ψυχή ως άυλη υπόσταση παρά μόνο ως σύνολο εμπειριών. Δεν είναι ουσία, αλλά ένα σύνολο παραστάσεων και συναισθημάτων που συνεχώς μεταβάλλονται. Μόνο οι εμπειρίες έχουν σημασία για το φιλόσοφο, χωρίς αυτές δεν υπάρχουμε. Αμφισβήτησε την υλική και πνευματική υπόσταση. Οι αντιλήψεις είναι αισθήσεις, πεποιθήσεις, αισθήματα και διακρίνονται στις εντυπώσεις και στις ιδέες. Οι αντιλήψεις είναι αισθήσεις, πάθη, συναισθήματα και οι ιδέες είναι εικόνες αυτών στη σκέψη, μνήμη. Κάθε εντύπωση έχει την ιδέα και το αντίστροφο.

Η επιστήμη που βασίζεται στην εμπειρία και την παρατήρηση δεν είναι δυνατόν να οδηγήσει στη βέβαιη γνώση. Οι φυσικές επιστήμες που στηρίζονται στην αρχή της αιτιότητας δεν παρέχουν αξιόπιστες γνώσεις, γιατί δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι η αρχή αυτή υπάρχει. Η χρονική διαδοχή των γεγονότων δε σημαίνει ότι εμπεριέχει και αιτιώδη σχέση, γιατί κανείς δεν είναι βέβαιος ότι φαινόμενα που παρατηρούνται σήμερα θα συνεχίσουν να παρατηρούνται και στο μέλλον. Επειδή η φύση είναι σε εξέλιξη, υπάρχει η πιθανότητα να ανατραπούν οι φυσικοί νόμοι που μέχρι τώρα έχουμε αποδεχτεί ως αληθινοί.

Δεν μπορούμε να υπερβούμε τα όρια της εμπειρίας. Η γνώση που έχουμε για τον κόσμο δεν είναι αντικειμενική, δεν είναι η γνώση των ίδιων των πραγμάτων και των γεγονότων του κόσμου, αλλά των παραστάσεων που έχουμε σχηματίσει γι’ αυτά. Η ίδια η φύση δεν μας επιτρέπει να έρθουμε σε άμεση επαφή με τα γεγονότα και τα πράγματα. Η γνώση που λαμβάνουμε από τον εξωτερικό κόσμο δεν είναι αντικειμενική. Η επιστήμη αδυνατεί να μας οδηγήσει στη βέβαιη γνώση γιατί στηρίζεται στην αρχή της αιτιότητας που ουσιαστικά δεν υπάρχει.

Δεν υπάρχει σχέση αιτίας αποτελέσματος στα γεγονότα. Παρατηρώντας κάποια φαινόμενα στη φύση οδηγούμαστε στο λανθασμένο ισχυρισμό ότι θα ισχύουν για πάντα αυτά. Η γνώση που πηγάζει από τις αισθήσεις είναι σχετική και δεν οδηγεί σε μια αντικειμενική θεμελίωση των πραγμάτων. Βέβαιοι δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ούτε για τη μη ύπαρξη των έμφυτων ιδεών αφού τονίζει ότι η θεωρία του δεν επαρκεί για να διαψεύσει ή να επιβεβαιώσει την ύπαρξη τους. Επομένως ο Χιουμ οδηγείται σε ένα μετριοπαθή σκεπτικισμό.

Πηγή