Μια άποψη των Maria Lipman και Nikolay Petrov*
Πριν από μια εβδομάδα, δεκάδες χιλιάδες Μοσχοβίτες συγκεντρώθηκαν στην τρίτη μαζική διαδήλωση διαμαρτυρίας μέσα σε λιγότερο από δύο μήνες, φωνάζοντας «Putin, ukhodi!» (Πούτιν, φύγε!) και «Rossiya bez Putina» (Ρωσία χωρίς Πούτιν). Αυτή η, χωρίς προηγούμενο στη μετά-σοβιετική Ρωσία, επίδειξη δημόσιας δυσαρέσκειας είναι ένα σημάδι μιας ευρύτερης πολιτικής κρίσης.
Τούτη η κρίση πυροδοτήθηκε από δύο γεγονότα. Πρώτον, το Σεπτέμβριο, ο Ρώσος Πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ και ο πρωθυπουργός Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσαν ότι ο Πούτιν -και όχι ο Μεντβέντεφ- θα θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος στις επερχόμενες εκλογές του Μαρτίου. Το ρωσικό κοινό είδε τους δύο ηγέτες να αλλάζουν θέσεις ως απόδειξη ότι περιφρονούν πλήρως τους ρώσους πολίτες, ειδικά όταν Μεντβέντεφ,...
ατυχώς, πρόσθεσε ότι η απόφασή τους να ανταλλάξουν γραφεία είχε ληφθεί πολύ καιρό πριν.
Στη συνέχεια ήρθε η νοθεία στις βουλευτικές εκλογές της 4ης Δεκεμβρίου. Στη Ρωσία του Πούτιν, ο κυβερνήτης ο οποίος αδυνατεί να προσφέρει καλά εκλογικά αποτελέσματα για την Ενωμένη Ρωσία, το φιλοκυβερνητικό κόμμα, κινδυνεύει να απομακρυνθεί από τη θέση του. Πράγματι, μερικοί έχουν χάσει το αξίωμά τους τα τελευταία χρόνια όταν η Ενωμένη Ρωσία δεν τα πήγε καλά στις εκλογές στις περιοχές τους. Προσπαθώντας να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο στο να προωθήσουν την Ενωμένη Ρωσία, οι τοπικοί κυβερνήτες πίεσαν τους υφισταμένους τους, από εκλογικούς αξιωματούχους ως στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης και μεγάλους βιομήχανους. Ειδικότερα, ο νέος δήμαρχος της Μόσχας, Σεργκέι Σομπιάνιν, που διορίστηκε τον Οκτώβριο του 2010, ήταν επίσης αγχωμένος να αποδείξει την πίστη και την αποτελεσματικότητά του - αλλά με δεδομένο το γεγονός ότι η εκλογική περιφέρεια της Μόσχας κατοικείται από μορφωμένους ανθρώπους με κριτικό πνεύμα, η προσπάθεια του δημάρχου απαιτούσε φοβερές εκλογικές παραποιήσεις. Εκλογικοί παρατηρητές ανέφεραν περιστατικά νοθείας και περιπτώσεις τοπικών αξιωματούχων που ξανάγραφαν τα πρακτικά της ψηφοφορίας υπέρ της Ενωμένης Ρωσίας. Σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις από ανεξάρτητες κοινωνικές ομάδες, η πραγματική δύναμη της Ενωμένης Ρωσίας στη Μόσχα ήταν περίπου 30% με 35%. Μία δημοσκόπηση που διεξήχθη από το FOM, ένα πρακτορείο δημοσκοπήσεων με στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο, ανέφερε 32%. Αλλά στην τελική καταμέτρηση στη Μόσχα, οι εφορευτικές επιτροπές ανέφεραν ότι 46% των ψήφων πήγε στην Ενωμένη Ρωσία.
Το σίγουρο είναι ότι δεν αποτελεί κάτι καινούργιο για τη Ρωσία η αλαζονική ηγεσία ή η εκλογική νοθεία. Πριν από έξι χρόνια, για παράδειγμα, το ρωσικό κοινό ενημερώθηκε ότι οι ψηφοφόροι δεν θα εκλέγουν πλέον τους κυβερνήτες τους, συμπεριλαμβανομένων των δημάρχων της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης. Και πριν από δύο χρόνια, οι εφορευτικές επιτροπές στη Μόσχα νόθευσαν τις εκλογές για την τοπική Δούμα τόσο σκανδαλωδώς ώστε όλες οι παρατάξεις της αντιπολίτευσης στην εθνική βουλή αποχώρησαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Ωστόσο, τα δύο επεισόδια αποδείχθηκαν «μη γεγονότα» όσον αφορά τις δημόσιες αντιδράσεις.
Για χρόνια, οι σχέσεις μεταξύ του κράτους και της κοινωνίας στη Ρωσία του Πούτιν διέπονται από ό, τι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα σιωπηρό «σύμφωνο μη-παραβίασης». Με πολλούς τρόπους, μεταξύ των οποίων η αντικατάσταση αιρετών με διορισμένους και η εισαγωγή περιορισμών που εμποδίζουν την είσοδο ανεπιθύμητων παικτών στο πολιτικό πεδίο, η κυβέρνηση έστειλε ένα σιωπηρό μήνυμα στο λαό ότι δεν πρέπει να αναμιγνύεται στις υποθέσεις του κράτους. Με τη σειρά της, η κυβέρνηση δεν θα επεμβαίνει στις ατομικές επιδιώξεις και οι δημιουργικές και επιχειρηματικές τάξεις της χώρας απόλαυσαν μάλλον ευρείες ευκαιρίες για προσωπική ικανοποίηση. Με τον τρόπο αυτό, η κυβέρνηση και οι πολίτες ζούσαν σε παράλληλους κόσμους. Το ρωσικό πολιτικό κατεστημένο δεν είχε να ανησυχεί για λογοδοσία. Η διαφθορά, η ανομία και η κατάχρηση εξουσίας έγιναν πανταχού παρούσες, ενώ οι επιδόσεις της κυβέρνησης έγιναν όλο και περισσότερο αναποτελεσματικές. Τα τελευταία χρόνια, οι κακές υποδομές και τα χαλαρά πρότυπα ασφαλείας έχουν οδηγήσει σε μεγάλης κλίμακας καταστροφές, που έχουν αφήσει δεκάδες νεκρούς.
Παρά το γεγονός ότι οι Ρώσοι δεν ήταν σε καμία περίπτωση τυφλοί απέναντι στην επιδείνωση των επιδόσεων της κυβέρνησης, γύρισαν την πλάτη τους στην πολιτική και τους πολιτικούς. Σύμφωνα με το Κέντρο Levada, την πιο έγκυρη εταιρεία δημοσκοπήσεων της Ρωσίας, χρόνο με το χρόνο περισσότερο από το 80% των ερωτηθέντων Ρώσων δήλωναν ότι «δεν επηρεάζουν τις εθνικές ούτε καν τις περιφερειακές υποθέσεις».
Αλλά τα τελευταία χρόνια δεν ήταν εντελώς χαμένα για τη ρωσική κοινωνία: η νέα γενιά των κατοίκων των αστικών κέντρων, κυρίως στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, ενηλικιώθηκαν σε έναν κόσμο ευκαιριών για επαγγελματική καταξίωση και έχουν εξοικειωθεί με οργανωτικές και διαχειριστικές ικανότητες. Νέοι των αστικών κέντρων της Ρωσίας αισθάνονται άνετα με την χρήση σύγχρονων μέσων επικοινωνίας. Και τα τελευταία χρόνια έχουν συστρατευθεί για να προωθήσουν διάφορους σκοπούς, οι περισσότεροι από αυτούς μη πολιτικοί, για να αντιπαρέλθουν την αναποτελεσματικότητα της κυβέρνησης. Για παράδειγμα, πολλοί συνέβαλαν σε άκρως αποτελεσματικές επιχειρήσεις δημόσιας φιλανθρωπίας, καλύπτοντας ιατρικά έξοδα για άρρωστα παιδιά που χρειάζονται δαπανηρή θεραπεία στη Ρωσία ή στο εξωτερικό. Ένα άλλο παράδειγμα ήταν η εντυπωσιακή προσπάθεια πυρόσβεσης από εθελοντές το καλοκαίρι του 2010. Εκείνο το καλοκαίρι, όταν ένα πρωτοφανές κύμα καύσωνα προκάλεσε μεγάλες δασικές πυρκαγιές, η απάντηση της κυβέρνησης ήταν αργή και της έλλειπε ο απαραίτητος εξοπλισμός. Οι Μοσχοβίτες, στην πλειονότητά τους νέοι επαγγελματίες και επιχειρηματίες, οργάνωσαν με μεγάλη ταχύτητα την ανταλλαγή πληροφοριών και την παροχή αρωγής στα θύματα καθώς και την παροχή εξοπλισμού και βοήθειας στους πυροσβέστες.
*Η MARIA LIPMAN είναι η εκδότης του Pro et Contra στο Carnegie Moscow Center.
*Ο NIKOLAY PETROV είναι εσωτερικός υπότροφος στο Carnegie Moscow Center.
*Ο NIKOLAY PETROV είναι εσωτερικός υπότροφος στο Carnegie Moscow Center.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου