Η υποβάθμιση της Γαλλίας και οκτώ ακόμη χωρών της Ευρωζώνης από την Standard and Poors σηματοδοτεί μια νέα φάση στην ελληνική δοκιμασία. Καθώς η κρίση προσλαμβάνει πανευρωπαϊκό χαρακτήρα, η ελληνική οικονομία απειλείται πλέον άμεσα από χρεωκοπία. Έχει άραγε η κοινωνία την ικανότητα να αποφύγει την κατάρρευση ή και την εξαφάνιση, μετά από μια τέτοια καταστροφή;
Από την Ιστορία του ο Ελληνισμός είναι εξοπλισμένος με ισχυρές «αναδιπλωτικές» ικανότητες οι οποίες τροφοδοτούνται και στηρίζονται στους παραδοσιακούς του θεσμούς. Ετσι εξηγείται η μακρόχρονη επιβίωσή του σε ένα ιδιαίτερα δύσκολο γεωγραφικό περιβάλλον το οποίο του στοίχισε αλλεπάλληλα καταστροφικά πλήγματα. Μόνον κατά τον εικοστό αιώνα, αριθμούνται η Μικρασιατική Καταστροφή, η Κατοχή και ο Εμφύλιος, η δικτατορία και η κυπριακή ήττα.
Η αναδίπλωση, η resilience, όρος της Φυσικής, απασχολεί συστηματικά την Ψυχολογία και όλο και...περισσότερο και τις Κοινωνικές επιστήμες, καθώς έχει αποδεχθεί αδύνατον να αποτρέπονται πλήρως οι φυσικές, τεχνολογικές ή άλλες καταστροφές. Έτσι λειτούργησε αποτελεσματικά ο Μιλτιάδης με τον αθηναϊκό στρατό στην μάχη του Μαραθώνα: αναδιπλούμενος. Έτσι επιβιώνουν οι κοινωνίες, αναδιπλούμενες, χάρη σε ενδόμυχες δυνάμεις, οι οποίες τους επιτρέπουν κατ΄ αρχήν να μην αποσυνδεθούν – ώστε να επανασυγκροτηθούν στην συνέχεια. Αυτό δηλώνει και το ευτελισμένο από την δικτατορία παλαιό σύμβολο, ο φοίνικας που αναγεννάται από την τέφρα του.
Η λογική του εκσυγχρονισμού υπετίμησε την σημασία της αναδίπλωσης, καθώς θεωρήθηκε ότι το μέλλον της Ελλάδος ήταν οριστικά εξασφαλισμένο με την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή ένωση. Η επί τριακονταετία ακολουθούμενη πολιτική επεδίωξε τον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, σκοπίμως εγκαταλείποντας παραδόσεις και θεσμούς οι οποίοι θεωρήθηκαν τροχοπέδη στην ευρωπαϊκή «προοδευτική» και πολιτικώς ορθή πορεία. Όμως, αυτά ακριβώς τα στοιχεία τροφοδοτούν και στηρίζουν την αναδίπλωση, όταν προκύπτει η ανάγκη.
Η στρατηγική αυτού του αβαθούς εκσυγχρονισμού απέτυχε. Η δύσμορφη ελληνική απομίμηση του αμφισβητούμενου πλέον ευρωπαϊκού προτύπου καταρρέει, συμπαρασύροντας τον παγιδευμένο στην εκσυγχρονιστική ιδεοληψία ελληνικό λαό. Η κρίση οδηγεί αναπόφευκτα σε βαθύτατες αναθεωρήσεις. Το τέλος της Ιστορίας, το οποίο είχε εξαγγείλει ο Francis Fukuyama, απεδείχθη φενάκη. Καιρός είναι να συνειδητοποιηθεί και στην Ελλάδα ο επικίνδυνος, ανταγωνιστικός και συχνά τραγικός χαρακτήρας της Ιστορίας.
Η παρούσα κρίση κινδυνεύει να αποβεί διπλή. Παράλληλα με το τέλος του εκσυγχρονιστικού ονείρου και των παραμορφώσεών του, τίθενται υπό δοκιμασίαν και οι αναδιπλωτικές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας. Η οικογένεια, η γειτονιά, το χωριό, οι φιλικοί δεσμοί, η εκκλησία, το φιλότιμο, ο πατριωτισμός, ο πυκνός αστικός ιστός, όπως στο κέντρο της Αθήνας, οι εκτός Ελλάδος δεσμοί και εφεδρείες της διασποράς έχουν, άραγε, ακόμη την απαιτούμενη δύναμη και συνοχή για να συντηρηθεί το κοινωνικό και ανθρώπινο κεφάλαιο, για να ανασυνταχθούν το Κράτος και η οικονομία;
Το ερώτημα αυτό είναι πιο κρίσιμο από τα αν και πότε θα αντιμετωπίσουμε την χρεωκοπία ή μια άλλη μεγάλη εθνική κρίση. Στον αβέβαιο κόσμο μας, αργά ή γρήγορα, η χώρα μας θα πληγεί, όπως και όλες οι χώρες με σημαντική γεωπολιτική, γεωστρατηγική ή γεωοικονοική θέση. Μόνο όσες κατορθώνουν να αναδιπλώνονται θα διατηρήσουν επίπεδο και status.
Επιβάλλεται, επομένως, να σκεφθούμε όχι μόνον πως αποτρέπονται οι καταστροφές, αλλά και τι συμβαίνει κατόπιν. Η αναδίπλωση/resilience της κοινωνίας πρέπει να αποτελέσει κύριο μέλημα. Προς το παρόν συμβαίνει το αντίθετο. Το θνησιγενές σύστημα, στην προσπάθειά του να αυτό-παραταθεί, εξακολουθεί να αντλεί πόρους και να υποσκάπτει την αίγλη των θεσμών και των δυνάμεων που θα κληθούν να καλύψουν το χάσμα της αποσύνθεσης. Εξακολουθεί να υποθηκεύει το μέλλον, όπως έπραξε και στο παρελθόν αντλώντας και κατασπαταλώντας οικονομικούς πόρους∙ οδηγώντας, κατά συνέπειαν, την χώρα στην σημερινή οικονομική κρίση.
Ευτυχώς, οι δυνάμεις της αναδίπλωσης έχουν βαθειές ρίζες. Τρείς δεκαετίες ψευδαισθήσεων και τρία έτη κρίσης δεν αρκούν για να διαλύσουν όσα έχουν οικοδομηθεί επί αιώνες. Πρέπει, όμως επιτέλους να τεθεί φραγμός στην απαξίωση του αναδιπλωτικού μας κεφαλαίου, μακρόθεν πολυτιμότερου από τα όποια άλλα, στους τρέχοντες και επερχομένους χαλεπούς καιρούς. Αναδημοσίευση από την Εστία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου