Οι προαιώνιοι εχθροί και τα εθνικά συμφέροντα

Aν κάποιος ήθελε να γράψει ένα εγχειρίδιο καλής διπλωματίας, αυτό θα έπρεπε...να έχει μόνο τη φράση του Χένρι Τζον Πάλμερστον: «Δεν έχουμε αιώνιους εχθρούς και δεν έχουμε αιώνιους φίλους. Μόνο τα συμφέροντά μας είναι αιώνια και αυτά πρέπει να υπηρετούμε». 

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, πιστεύουμε το αντίθετο απ’ αυτό που ο μεγάλος Βρετανός πολιτικός προέτασσε. Για παράδειγμα, ο Γιώργος Παπανδρέου, που νομίζει πως αυτή η χώρα δεν έχει μόνιμα συμφέροντα. Το κριτήριο των κυβερνώντων είναι περισσότερο η επικοινωνιακή εκμετάλλευση μιας κατασκευασμένης εθνικής «επιτυχίας» και λιγότερο η εξυπηρέτηση των πραγματικών εθνικών συμφερόντων. Ο μανιχαϊσμός στην κυρίαρχη άποψη περί διεθνών σχέσεων δεν περιορίζεται στην επιλογή φίλων και εχθρών. Πολλοί θεωρούν για τον προαιώνιο εχθρό μας πως η πολιτική τής «προσέγγισης» εξυπηρετεί τα εθνικά μας συμφέροντα. 

Το πολιτικό «μίξερ» του στιβαρού, συγκροτημένου «καθεστωτικού ρεαλισμού», με την ισχύ της εξουσίας, κυνικά ασυνάρτητο, τη δικαιολογεί. Πώς, εξάλλου, μπορεί να γίνεται λόγος για «σχέση προσέγγισης» μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, τη στιγμή που το γκανγκστερικό casus belli και η αρπακτική θεωρία περί «γκρίζων ζωνών» δεν έχουν αποσυρθεί και η Βόρεια Κύπρος παραμένει υπό κατοχή;
Ασύστατοι και κωμικοί αποδείχτηκαν στο Ερζερούμ, για μία ακόμη φορά, οι λεονταρισμοί του Γιώργου Παπανδρέου και οι φανφαρόνικες κορόνες των «αυστηρών» του προειδοποιήσεων για τη ματαιότητα και το αδιέξοδο της προκλητικής συμπεριφοράς των Τούρκων στο Αιγαίο. Ο πρωθυπουργός εξήγησε κατά πρόσωπο (!) στον πρωθυπουργό της Τουρκίας και στη διπλωματία της ότι δεν πρόκειται να κερδίσει τίποτε η χώρα τους από αυτή την τακτική. Ενώπιον της αφρόκρεμας της τουρκικής διπλωματίας και του Τούρκου πρωθυπουργού, επέκρινε τις παραβιά σεις και τις παραβάσεις της αεροπορίας τους στο Αιγαίο.


Η στρατηγική Ερντογάν
Όμως, για μία ακόμη φορά, ο Eρντογάν ήξερε τι ήθελε. Οξυδερκέστατα άφησε τον Έλληνα πρωθυπουργό να μιλήσει για τις προκλήσεις της τουρκικής αεροπορίας στο Αιγαίο. Ήξερε ότι τα ελληνικά media που «τρέφονται» από τέτοιες μπαρούφες θα εγκωμίαζαν ως «γενναία» την ομιλία του Γιώργου Παπανδρέου –ορισμένες πένες μάλιστα τη χαρακτήρισαν ιστορική–, σε μια εποχή που η οικονομική κατάρρευση του ελλαδικού κράτους και η κοινωνική αποσύνθεση μεγεθύνουν τη σαθρή άποψη περί της λογικής συμβιβασμού της Ελλάδας στο Αιγαίο. Άλλωστε, η Άγκυρα συμφωνεί με όποια μέτρα τη βολεύουν ή δεν την ενοχλούν.
Χρησιμοποιώντας ως μοχλό την εκλογή μουφτήδων, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Γιώργο Παπανδρέου έκανε ένα νέο σημαντικό βήμα της τουρκικής στρατηγικής στη Θράκη. Ο Τούρκος πρωθυπουργός έθεσε στην πρώτη γραμμή το ζήτημα της αμοιβαιότητας μεταξύ ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη και μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Αυτή τη φορά δεν περιορίστηκε μόνο στο συσχετισμό της εκλογής μουφτήδων με την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Προχώρησε περισσότερο, συνδέοντάς τη με αυτή του Οικουμενικού Πατριάρχη. 
Η πρόταση του Τούρκου πρωθυπουργού για εκλογή μουφτή, ο οποίος, σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο, είναι εξοπλισμένος και με δικαστικές αρμοδιότητες και κατέχει θέση γενικού διευθυντή υπουργείου, από τη μουσουλμανική κοινότητα, πρέπει να προβληματίσει ιδιαιτέρως. 
Η εκλογή του Πατριάρχη Κωνσταντινουπό λεως, παρά τα λεχθέντα, εξακολουθεί να εξαρτάται από τις Αρχές της γείτονος. Η πρόσδοση της τουρκικής υπηκοότητας σε όσους αρχιερείς του Πατριαρχείου το επιθυμούν δεν λύνει το πρόβλημα. Εκτός εάν καταργηθεί ο Τezkere του 1923, που προβλέπει ότι οι υποψήφιοι όχι μόνον πρέπει να έχουν την τουρκική υπηκοότητα, αλλά και την έδρα τους εντός της τουρκικής επικράτειας, και δίνει το δικαίωμα στην τουρκική διοίκηση να διαγράφει από τον κατάλογο των υποψηφίων Πατριαρχών όσους δεν εγκρίνει.
Η επιβίωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν εξαρτάται από την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής στη Χάλκη. Εξαρτάται από τη δυνατότητα στον οικουμενικό θρόνο να εκλέγεται ιεράρχης που μέχρι τότε δεν θα είχε τουρκική ιθαγένεια. Και έχει συναισθηματική σημασία για τον Ελληνισμό, αλλά πολιτική για την Ουάσιγκτον. Εάν πέσει το Φανάρι, η πρωτοκαθεδρία στον ορθόδοξο κόσμο θα περάσει στη Μόσχα. Οι Αμερικανοί δεν θέλουν οι Ρώσοι να αποκτήσουν ένα πρόσθετο όχημα για άσκηση επιρροής στην ευρύτερη περιοχή. Γι’ αυτό και δεν θα επιτρέψουν τον αφανισμό του.
Ωστόσο, το κουβάρι των Ελληνοτουρκικών που είχε ξεκινήσει να ξετυλίγεται επί Ανδρέα Παπανδρέου - Τουργκούτ Οζάλ στο Νταβός πλησιάζει να ξεφύγει από τα χέρια του Γιώργου Παπανδρέου, που απέναντί του αντιμετωπίζει κάτι πολύ βαθύτερο στην Τουρκία. Όπου ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αλλά κυρίως ο Αχμέτ Νταβούτογλου έχουν προχωρήσει σε μια οδυνηρή και επικίνδυνη για μας αναζήτηση νέων, ιστορικής έκτασης ισορροπιών στην κοινωνία και –ύστερα...– στην πολιτική και στη διεθνή θέση της χώρας τους.

Εθνικά Θέματα