Η στρατηγική πρόκληση της δημογραφίας στη Μ. Ανατολή
Χρήστος Ιακώβου
Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)
Καθοριστικής σημασίας στρατηγικός παράγοντας για τις εξελίξεις στη Μεσόγειο θα είναι οι δημογραφικές αλλαγές που συντελούνται μέσα τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες. Το όλο θέμα, βεβαίως, συνδέεται με τις γενικότερες πλανητικές δημογραφικές τάσεις. Πιο συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι η έκρηξη των γεννήσεων στις φτωχές περιοχές του πλανήτη θα αυξήσει τον πληθυσμό της Γης κατά 50% μέσα στα επόμενα πενήντα χρόνια. Υπολογίζεται ότι το 2050, ο πληθυσμός του πλανήτη θα ανέλθει στα 9,3 δισεκατομμύρια από 6,1 που είναι σήμερα. Αυτό το φαινόμενο της δημογραφικής έκρηξης θα προκαλέσει, κατά πάσα βεβαιότητα, μεγάλα παλιρροϊκά κύματα μετανάστευσης από τις φτωχές περιοχές της Ασίας και της Αφρικής (κυρίως της Νότιας Μεσογείου) στις περιοχές της ανεπτυγμένης οικονομικά και βιομηχανικά Ευρώπης. Η αναζήτηση του «ευρωπαϊκού ονείρου» θα γίνει ο μόνιμος στόχος πολλών μαζών από αυτές τις περιοχές. Αυτές οι προβλέψεις έχουν ήδη αρχίσει να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου στην ΕΕ, αφού ήδη το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης και της εισαγωγής στην Ευρώπη υφισταμένων προβλημάτων των περιοχών αυτών (όπως της τρομοκρατίας) άρχισε ήδη να λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις με όλες τις προεκτάσεις που συνεπάγεται η αύξηση αυτού του φαινομένου.
Η εμπειρία του δευτέρου ημίσεως του 20ου αιώνα, κατά τη διάρκεια του οποίου ο πληθυσμός της Γης διπλασιάστηκε, κατέδειξε ότι ο πλανήτης μπορεί να αντέξει την πρόκληση της πληθυσμιακής αύξησης. Αυτό όμως που μετατρέπει το φαινόμενο αυτό σε μείζον πρόβλημα είναι η ταυτόχρονη υπερσυσσώρευση πλούτου στον ένα πόλο του πλανήτη και της φτώχειας και υπανάπτυξης στον άλλο, που είναι κατά πολύ πολυπληθέστερος. Είναι χαρακτηριστικές οι προβλέψεις του ΟΗΕ ότι οι 49 φτωχότερες χώρες του κόσμου το συνολικό εισόδημα των οποίων είναι μικρότερο από εκείνο των τριών πλουσιοτέρων ανθρώπων του πλανήτη, αναμένεται να τριπλασιάσουν τον πληθυσμό τους τα επόμενα 50 χρόνια Έχει, δε εξαιρετική σημασία να προσέξει κανείς ότι μεγάλο μέρος της αύξησης του πληθυσμού θα προέλθει από τη Μέση Ανατολή και την Ινδία.
Οι διαστάσεις του προβλήματος γίνονται έντονες αν προσέξει κανείς συγκριτικά τις δημογραφικές εξελίξεις στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα και στις δύο πλευρές της Μεσογείου. Το έτος 2000, ο πληθυσμός της Νότιας Μεσογείου (Βόρειος Αφρική, Τουρκία, Συρία, Λίβανος, Ισραήλ) ήταν 260 εκατομμύρια και το 2025 αναμένεται να αυξηθεί στα 405 εκατομμύρια. Κράτη όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία και η Συρία αναμένονται να γνωρίσουν μεγάλη δημογραφική έκρηξη. Αντίθετα, ο πληθυσμός της Βόρειας (Ευρωπαϊκής) Μεσογείου ήταν για το έτος 2000, 202 εκατομμύρια και αναμένεται να μειωθεί στα 201 εκατομμύρια το 2025. Είναι εμφανές ότι η Βόρεια Μεσόγειος γηράσκει πληθυσμιακά ενώ στη Νότια παρατηρείται μεγάλη αύξηση του νεαρού πληθυσμού. Συγκεκριμένα, το 2025, το 39% του πληθυσμού της Νότιας Μεσογείου θα είναι κάτω των 15 ετών ενώ μόλις το 4% θα είναι άνω των 65. Αυτή η εξέλιξη αναμένεται να προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις στην ήδη άσχημη οικονομία των κρατών αυτών που πιθανότατα να προκαλέσει αλυσιδωτές πολιτικές ανακατατάξεις. Αντίθετα, στην Βόρεια Μεσόγειο ποσοστό 14% του πληθυσμού θα είναι κάτω των 15 και 20% άνω των 65 ετών. Αυτό το δεδομένο αναμένεται, μεταξύ άλλων να επηρεάσει το σύστημα των κοινωνικών ασφαλίσεων, και το ισχυρό κοινωνικό κράτος να αναζητήσει λύσεις στην εισαγωγή εργατικού δυναμικού από την Νότια Μεσόγειο.
Αυτή η προοπτική μιας πιο γενικευμένης υποβάθμισης των ανθρωπίνων συνθηκών θα αυξήσει πιθανώς ακόμη περισσότερο τους κινδύνους που προκύπτουν για την ασφάλεια της Ευρώπης, ιδιαίτερα της Βόρειας Μεσογείου. Στη Νότια Μεσόγειο, η δημογραφική έκρηξη και η ταυτόχρονη αστικοποίηση αυτών των πληθυσμών κάνουν να συρρέουν μαζικά στις πόλεις όχι μόνο άτομα που είναι σε μειονεκτική θέση, αλλά κυρίως δεκάδες εκατομμύρια άνεργοι και όλο και πιο ανήσυχοι νέοι, των οποίων η οργισμένη απογοήτευση αυξάνεται με γεωμετρική ταχύτητα. Οι σύγχρονες επικοινωνίες εντείνουν τη ρήξη τους με την παραδοσιακή εξουσία και τους κάνουν να συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο καθώς και να εχθρεύονται την παγκόσμια ανισότητα, καθιστώντας τους έτσι πιο δεκτικούς σε εξτρεμιστικές κινητοποιήσεις. Συνεπώς, η ρευστότητα και η αστάθεια θα είναι βασικά γνωρίσματα του μεσογειακού τοπίου και θα απασχολήσουν, αναπόφευκτα, τους σχεδιασμούς της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας.
Το μεσογειακό περιβάλλον ασφαλείας, όπως εξελίσσεται, θα επηρεάσει, αναπόδραστα τους στρατηγικούς σχεδιασμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην περιοχή. Επιπλέον, τα ευρωπαϊκά μεσογειακά κράτη θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τη διαμόρφωση ενός συλλογικού συστήματος ασφαλείας στη Μεσόγειο, το οποίο θα αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος του υπό εξέλιξη ευρωπαϊκού.
www.geopolitics-gr.blogspot.com







ΜΑΝΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ Ο «πρόλογος» του δοκιμίου της Μεταπολίτευσης, αν βρει κανείς τον χρόνο να τον «διαβάσει» προσεκτικά, περιέχει πολιτικές αλήθειες και νοήματα, που παραμένουν επίκαιρα στις μέρες μας, ακριβώς επειδή συνιστούν βιωματικές πραγματικότητες. Ίσως επειδή συγγραφέας του προλόγου, ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Εθνάρχης. Ποια ήταν τα πρώτα βήματά του, μετά την πτώση του καθεστώτος των συνταγματαρχών; Συγκρότησε Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, πραγματοποιώντας άνοιγμα σε πολιτικούς χώρους πολύ ευρύτερους κι εκείνης ακόμη της Κεντροδεξιάς. Έλυσε μέσα σε… μισό βράδυ το Πολιτειακό, διοργανώνοντας δημοψήφισμα με το οποίο η Ελλάδα αποχαιρέτησε τον θεσμό της μοναρχίας. Έδωσε στον Κωνσταντίνο Τσάτσο, ένα από τα φωτεινότερα πνεύματα της ελληνικής διανόησης, τις κατευθυντήριες γραμμές για το πρώτο Σύνταγμα της Πρώτης Προεδρευομένης Ελληνικής Δημοκρατίας (μετά τη χούντα, εννοείται). Και, νομιμοποίησε το Κομμουνιστικό Κόμμα, μια τομή πολιτικού ήθους και αποκατάστασης του ψυχισμού των Ελλήνων. Κάτι που δεν είχε καν διανοηθεί να πράξει ο χώρος του Κέντρου, και οι ηγέτες του. Η νομιμοποίηση του ΚΚΕ, επέτρεψε σε ένα μεγάλο τμήμα του ελληνικού λαού, να αισθανθεί και πάλι μέλος της «όλης Ελλάδας». Να μην κρύβεται, και να μην κρύβει και τις πεποιθήσεις του. Η ορθή κρίση του Καραμανλή, διευκόλυνε την Ελλάδα να εισέλθει σε μια καινούρια εποχή, έχοντας αριστερές εφεδρείες προοδευτικών ιδεών μαζί της, στον παραγωγικό ιστό της ενεργούς κοινωνίας. Και όχι απέναντι, στο αντάρτικο πόλεων και βουνών. Ο ιστορικός του μέλλοντος, ενδεχομένως απορήσει γιατί η Αριστερά δεν πέτυχε να εδραιωθεί ως ο άλλος πόλος απέναντι στη Δεξιά. Η απορία του θα εξηγηθεί, μόλις φτάσει… στον Ανδρέα! Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, υπήρξε ο μοιραίος πολιτικός για την Αριστερά. Υπό την έννοια ότι αξιοποίησε στο έπακρο όλες τις σπάνιες, χαρισματικές πτυχές του χαρακτήρα του, για να απαλλοτριώσει την πολιτική και εκλογική δεξαμενή της Αριστεράς, προς όφελος της δικής του κομματικής εκδοχής του τότε σύγχρονου Κέντρου. Σε επίπεδο συνθημάτων, οι Αριστεροί άκουγαν από τα χείλη του Ανδρέα, όσα ονειρεύονταν να εκστομίζουν οι δικοί τους ηγέτες. Το ΠΑΣΟΚ υπήρξε από ιδρύσεώς του, Κίνημα επαναστατικό και ανατρεπτικό, φιλοξενώντας στις τάξεις του ακόμη και εκείνους που λάτρευαν το άκρα της κομμουνιστικής θεωρίας, και της αναρχικής προσέγγισης του κοινοβουλευτισμού και των θεσμών. Και βέβαια, προσέφερε κάτι το οποίο οι Αριστεροί απώλεσαν με την ήττα τους στον Εμφύλιο: Τη δυνατότητα πρόσβασης στη νομή της εξουσίας. Κάπως έτσι, η σαρωτική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981, στηρίχτηκε πρωτίστως στους μέχρι τότε και επί δεκαετίες περιθωριοποιημένους Αριστερούς. Εκείνοι ήταν που έδωσαν διαστάσεις ηγεμονίας στην πολιτική επικράτηση του Κέντρου. Και την ίδια στιγμή, απονεύρωσαν, αποψίλωσαν και αποδόμησαν το αυτόνομο πολιτικό μέλλον της Αριστεράς. Εκείνη η πραγματικότητα, που διαμορφώθηκε στην Ελλάδα το 1981, με τον ερχομό της Αλλαγής, υπάρχει μέχρι και σήμερα. Ή μάλλον… μέχρι το Καστελόριζο, και εκείνο το ανοιξιάτικο μεσημέρι που ο Γιώργος Παπανδρέου, ο πολιτικός κληρονόμος της Αλλαγής, μας ανακοίνωσε ότι τα κλειδιά της χώρας παραδίδονται στην τρόικα. Δηλαδή, στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Εκείνη τη στιγμή, ο ψυχικός δεσμός του «βαθέως ΠΑΣΟΚ» με τις αριστερές συνιστώσες του, αποκόπηκε. Και όσο περνούσαν οι μήνες, το χάος γινόταν ακόμη πιο βαθύ. Προκαλώντας ρωγμές ακόμη και στον πυρήνα των παραδοσιακών, κεντρογενών οπαδών, και όχι απλά ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ. Αυτό το υπόγειο ρεύμα ανατροπής των δεδομένων, αποτυπώθηκε απερίφραστα στην κάλπη της πρώτης Κυριακής των Αυτοδιοικητικών εκλογών. Το ΚΚΕ, δηλαδή η ιδεολογική μητρόπολη της Αριστεράς, ενισχύθηκε, όχι μόνο σε πολιτικές εντυπώσεις, αλλά και σε απόλυτο αριθμό ψήφων. Υπήρξαν ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ, οι οποίοι διήνυσαν όλη τη διαδρομή. Και όπως μπορεί να σας επιβεβαιώσει κάθε σοβαρός αναλυτής των ποιοτικών δεδομένων των μετρήσεων και των εκλογικών αποτελεσμάτων, ο ψηφοφόρος που διανύει μια τόσο μεγάλη απόσταση, δεν έχει στο τσεπάκι του, αλλά ούτε και στις προθέσεις του, εισιτήριο επιστροφής. Το πραγματικά ενδιαφέρον πολιτικό διακύβευμα αυτής της δεύτερης εκλογικής Κυριακής, που θα εμπεδώσει το συμπέρασμα της συρρίκνωσης της απήχησης του ΠΑΣΟΚ, είναι το κατά πόσο η Αριστερά, δηλαδή το ΚΚΕ, θα πάρει την ιστορική ρεβάνς για το 1981. Και, αυτή τη φορά, θα απαλλοτριώσει εκείνη ένα «πολιτικά μεταλλαγμένο» ΠΑΣΟΚ, από ψηφοφόρους και συνθήματα. Γιατί, από μια τέτοια ιδεολογική αφαίμαξη, το ΠΑΣΟΚ θα δυσκολευτεί να συνέλθει στο μέλλον. Όσους αρχηγούς κι αν αλλάξει… 


