Στέφανος Αθανασιάδης
Είναι το σφάλμα των λογικών κινήτρων. Πολλές φορές υποθέτουμε πως οι άνθρωποι αποφασίζουν με βάση την λογική. Και ενώ κάποιες φορές αυτή είναι μια καλή υπόθεση (π.χ. σε οικονομικές αποφάσεις), σε θέματα που σχετίζονται με την σχέση μας με το κοινωνικό μας περιβάλλον, οι άνθρωποι κάνουν επιλογές με βάση το συναίσθημα. Διαλέγουμε την θρησκεία των γονιών μας, επιλέγουμε μια πολιτική ταυτότητα που μας κάνει να αισθανόμαστε καλύτερα στο περιβάλλον μας και προσπαθούμε να... εξορθολογήσουμε τις προηγούμενες απόψεις μας ακόμα και όταν αυτές αποδεικνύονται λάθος. Σχετική συζήτηση για αυτήν την κοινωνική διάσταση έχουμε κάνει στην ανάρτηση «Τι τρέχει με τους νέους;»
Κάποια πολύ χρήσιμα συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε και από το καινουριο βιβλίο «The Righteous Mind: Why people are divided by politics and religion”. Σε αυτό, ο καθηγητής Jonathan Haidt υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι διαμορφώνουνε την ιδεολογία τους μέσα από την δημιουργία πολιτικών αφηγήσεων. Αυτές οι αφηγήσεις, κάτι σαν το πλατωνικό «ευγενές ψέμα», δεν είναι απαραίτητα αληθινές, αλλά post hoc αναδομήσεις του παρελθόντος μας, γέφυρες μεταξύ του αναπτυσσόμενου εφηβικού μας εγώ και της ώριμης πολιτικής μας ταυτότητας. Κάθε αφήγηση έχει αρχή, μέση (το πρόβλημα) και τέλος (την επίλυση), σαν παραμύθι. Σύμφωνα με τον Haidt βασίζονται πάνω σε έξι ηθικές διαστάσεις: φροντίδα, δικαιοσύνη, ελευθερία, αφοσίωση, εξουσία/τάξη και ιερότητα.
Οι αριστεροί τείνουν να εστιάζουν περισσότερο σε συγκεκριμένες διαστάσεις, όπως φροντίδα και δικαιοσύνη. Για παράδειγμα: «Μια φορά και έναν καιρό όλοι οι άνθρωποι ήτανε αδελφωμένοι και ευτυχισμένοι. Αλλά κάποια στιγμή ήρθανε οι κακοί καπιταλιστές/ αμερικάνοι/ συντηρητικοί που θέλουνε να εκμεταλλευτούνε την ανθρωπότητα. Οι αδικημένοι όμως του κόσμου αντιστεκόμαστε μαζί και σύντομα θα νικήσουμε καταρρίπτοντας τον καπιταλισμό». Οι συντηρητικοί χρησιμοποιούνε όλες τις διαστάσεις, αλλά δίνουν συγκριτικά περισσότερο βάρος στην τάξη, ιερότητα και δικαιοσύνη (π.χ. πατρίδα, ασφάλεια).
Νομίζω ότι το φιλελεύθερο πρόβλημα βρίσκεται στην αφήγηση που αυτήν την στιγμή γίνεται αντιληπτή σαν να βασίζεται μόνο σε μία από τις έξι διαστάσεις: ελευθερία. Κατά συνέπεια δεν συναρπάζει όσο οι άλλες μεγάλες πολιτικές αφηγήσεις και έτσι τα λογικά επιχειρήματα δεν έχουν απήχηση. Η μόνη λύση είναι να αλλάξει η αφήγηση* με τρόπο που να καλύπτει όσο γίνεται περισσότερες διαστάσεις, προβάλλοντας συγκεκριμένα σχετικά στοιχεία. Για την δικαιοσύνη, είναι η εκμετάλλευση από τις προνομιούχες ομάδες του δημοσίου. Για την ελευθερία, η πολιτική και οικονομική σκλαβιά στο κράτος. Για την (πολύ κρίσιμη!) φροντίδα, η αποτυχία του δημόσιου τομέα να βοηθήσει τους φτωχούς. Για την αφοσίωση, ο κοινός αγώνας για ελευθερία. Για την εξουσία/ τάξη, ανάλογα με τις προτιμήσεις του κοινού, η επαναστατικότητα ενάντια στο κράτος-δυνάστη ή η ασφάλεια από αυτούς που επιβουλεύονται την ελευθερία μας. Για την ιερότητα, η πίστη στα ιδανικά της ελευθερίας.
Ένα περίγραμμα φιλελεύθερης αφήγησης με βάση τα παραπάνω θα είχε ως εξής: «Η ελευθερία είναι πηγή ευημερίας για όλη την ανθρωπότητα. Όμως πάντα υπάρχουνε κάποιοι που με βία θέλουνε να εκμεταλλευτούνε τους συνανθρώπους τους, Στην μοντέρνα εποχή, είχαμε τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, φασιστικά και κομμουνιστικά, που καταφέραμε και τα νικήσαμε. Υπολείμματα αυτών είναι το σύγχρονο κράτος που χρησιμοποιείται από προνομιούχες παρασιτικές ομάδες για να κλέψει τον ιδρώτα των σκληρά εργαζόμενων. Συνεπώς δημιουργεί κοινωνική αδικία και εξαθλίωση των φτωχών στρωμάτων. Μαζί μπορούμε να αγωνιστούμε για να ανατρέψουμε την κοινωνική αδικία/ περιφρουρήσουμε την ελευθερία μας από τους κρατιστές εκμεταλλευτές». Κάπως έτσι.
Κάποια πολύ χρήσιμα συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε και από το καινουριο βιβλίο «The Righteous Mind: Why people are divided by politics and religion”. Σε αυτό, ο καθηγητής Jonathan Haidt υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι διαμορφώνουνε την ιδεολογία τους μέσα από την δημιουργία πολιτικών αφηγήσεων. Αυτές οι αφηγήσεις, κάτι σαν το πλατωνικό «ευγενές ψέμα», δεν είναι απαραίτητα αληθινές, αλλά post hoc αναδομήσεις του παρελθόντος μας, γέφυρες μεταξύ του αναπτυσσόμενου εφηβικού μας εγώ και της ώριμης πολιτικής μας ταυτότητας. Κάθε αφήγηση έχει αρχή, μέση (το πρόβλημα) και τέλος (την επίλυση), σαν παραμύθι. Σύμφωνα με τον Haidt βασίζονται πάνω σε έξι ηθικές διαστάσεις: φροντίδα, δικαιοσύνη, ελευθερία, αφοσίωση, εξουσία/τάξη και ιερότητα.
Οι αριστεροί τείνουν να εστιάζουν περισσότερο σε συγκεκριμένες διαστάσεις, όπως φροντίδα και δικαιοσύνη. Για παράδειγμα: «Μια φορά και έναν καιρό όλοι οι άνθρωποι ήτανε αδελφωμένοι και ευτυχισμένοι. Αλλά κάποια στιγμή ήρθανε οι κακοί καπιταλιστές/ αμερικάνοι/ συντηρητικοί που θέλουνε να εκμεταλλευτούνε την ανθρωπότητα. Οι αδικημένοι όμως του κόσμου αντιστεκόμαστε μαζί και σύντομα θα νικήσουμε καταρρίπτοντας τον καπιταλισμό». Οι συντηρητικοί χρησιμοποιούνε όλες τις διαστάσεις, αλλά δίνουν συγκριτικά περισσότερο βάρος στην τάξη, ιερότητα και δικαιοσύνη (π.χ. πατρίδα, ασφάλεια).
Νομίζω ότι το φιλελεύθερο πρόβλημα βρίσκεται στην αφήγηση που αυτήν την στιγμή γίνεται αντιληπτή σαν να βασίζεται μόνο σε μία από τις έξι διαστάσεις: ελευθερία. Κατά συνέπεια δεν συναρπάζει όσο οι άλλες μεγάλες πολιτικές αφηγήσεις και έτσι τα λογικά επιχειρήματα δεν έχουν απήχηση. Η μόνη λύση είναι να αλλάξει η αφήγηση* με τρόπο που να καλύπτει όσο γίνεται περισσότερες διαστάσεις, προβάλλοντας συγκεκριμένα σχετικά στοιχεία. Για την δικαιοσύνη, είναι η εκμετάλλευση από τις προνομιούχες ομάδες του δημοσίου. Για την ελευθερία, η πολιτική και οικονομική σκλαβιά στο κράτος. Για την (πολύ κρίσιμη!) φροντίδα, η αποτυχία του δημόσιου τομέα να βοηθήσει τους φτωχούς. Για την αφοσίωση, ο κοινός αγώνας για ελευθερία. Για την εξουσία/ τάξη, ανάλογα με τις προτιμήσεις του κοινού, η επαναστατικότητα ενάντια στο κράτος-δυνάστη ή η ασφάλεια από αυτούς που επιβουλεύονται την ελευθερία μας. Για την ιερότητα, η πίστη στα ιδανικά της ελευθερίας.
Ένα περίγραμμα φιλελεύθερης αφήγησης με βάση τα παραπάνω θα είχε ως εξής: «Η ελευθερία είναι πηγή ευημερίας για όλη την ανθρωπότητα. Όμως πάντα υπάρχουνε κάποιοι που με βία θέλουνε να εκμεταλλευτούνε τους συνανθρώπους τους, Στην μοντέρνα εποχή, είχαμε τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, φασιστικά και κομμουνιστικά, που καταφέραμε και τα νικήσαμε. Υπολείμματα αυτών είναι το σύγχρονο κράτος που χρησιμοποιείται από προνομιούχες παρασιτικές ομάδες για να κλέψει τον ιδρώτα των σκληρά εργαζόμενων. Συνεπώς δημιουργεί κοινωνική αδικία και εξαθλίωση των φτωχών στρωμάτων. Μαζί μπορούμε να αγωνιστούμε για να ανατρέψουμε την κοινωνική αδικία/ περιφρουρήσουμε την ελευθερία μας από τους κρατιστές εκμεταλλευτές». Κάπως έτσι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου