Γομάρι και λεξικό

Μου το έστειλε ο Στράβων Αμασεύς. Είναι μια πολύ ωραία ανάλυση, σύντομη και περιεκτική για το θέμα της σύγχρονης δημοτικής γλώσσας. Αξίζει να το διαβάσετε. Οδυσσεύς 


Πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί τις τελευταίες ημέρες με αφορμή την ομιλία του κ. Ροντούλη στο κοινοβούλιο, στην οποία ο ομιλητής παρομοίασε τους πασόκους  με γομάρια.Έβγαλαν λοιπόν όλοι τα λεξικά τους και άρχισαν να ψάχνουν τι εστί γομάρι. Υποζύγιο λέει ο ένας, γάιδαρος λέει ο άλλος και πάει λέγοντας.

Στην ποντιακή γλώσσα γομάρι δεν είναι κάποιο ζώο, είναι το φορτίο. Λέμε λ.χ. εφορτώθα το γομάρ κ΄εδέβα (φορτώθηκα το γομάρι και πήρα τον δρόμο, ξεκίνησα). Το γομάρι μπορεί να φορτωθεί σε άνθρωπο, σε γάιδαρο, σε μουλάρι κλπ.

Όμως με αφορμή την συγκυρία, μια σκέψις πέρασε από το μυαλό μου. Και η σκέψις αυτή είναι η εξής:

Γιατί να  προσπαθούμε οι πόντιοι να σώσουμε την γλώσσα μας, όπως και οι σαρακατσάνοι, όπως και οι Κρήτες κ.α. ο καθένας ξεχωριστά, αναζητούμε λέξεις, και προσπαθούμε να...

συντάξουμε λεξικά; Είναι δηλαδή ξένη γλώσσα η ποντιακή ή τα κρητικά ή τα σαρακατσάνικα;

Από την άλλη με ποια δικαιοδοσία αποφασίζει ένα ίδρυμα ή ινστιτούτο (βαρβαρική λέξις) ή ένας καθηγητής το ποια είναι η νεοελληνική γλώσσα και ποιες λέξεις θα γράφονται στα Ελληνικά λεξικά;

Και στην τελική ποία είναι η δημοτική νεοελληνική γλώσσα; Οι πόντιοι δεν ανήκουν στον δήμο; Οι σαρακατσάνοι ή οι κρητικοί ή οι υπόλοιποι Έλληνες δεν ανήκουν στον δήμο των Ελλήνων;

Επομένως ακόμη και στον ορισμό «δημοτική γλώσσα» σφάλουμε. Δεν υπάρχει δημοτική γλώσσα, υπάρχει κυρίαρχη και επιβεβλημένη γλώσσα, για να μην μιλήσουμε για σύνταξη και το περιπλέξουμε περισσότερο το θέμα.

Ένα πραγματικό Ελληνικό λεξικό λοιπόν δεν θα περιείχε την τομή* των υποσυνόλων των Ελληνικών λέξεων, όπως αυτά (τα υποσύνολα) ορίζονται από τα ιδιώματα, αλλά την ένωση* των, με την κατάλληλη σήμανση βεβαίως, λ.χ. κν:κοινή νεοελληνική, πντ:ποντιακά, σρκ: σαρακατσάνικα κ.ο.κ. . 

Ένα παράδειγμα: λέμε εμείς οι πόντιοι κρυφτίον (ή κρυφτείον, ας αποφασίσουν οι ειδικοί) το παιχνίδι κρυφτό. Τουλάχιστον έτσι το έλεγαν οι πόντιοι της προηγούμενης γενεάς που δεν είχαν υποστεί την σημερινή παλαιοελλαδική γλωσσική προπαγάνδα. Γιατί να μην αναφέρεται αυτή η λέξις στα Ελληνικά λεξικά; Μήπως δεν είναι Ελληνική; Είναι. Μήπως δεν είναι δημοτική; Είναι.

Από την άλλη είναι και διδακτικό το να γράφει στο λεξικό ότι (ας πούμε κάτι απλό) το εμπαίνω (ἐν+βαίνω) σημαίνειμπαίνω στα ποντιακά, ενισχύει και την ετυμολογική διαφάνεια, ομοίως και το απές: μέσα, άνθεν**, κάθεν** κλπ. Φαντάζομαι ότι αντίστοιχες λέξεις υπάρχουν σε όλα τα ιδιώματα, που φυσικά δεν είναι απλώς ιδιώματα μιας κάποιας πόλης, είναι γλωσσικές μορφές ολοκλήρων γεωγραφικών περιοχών και αξίζουν σεβασμού και προσοχής.

Επομένως χρειαζόμαστε μια νέα γενιά λεξικών που να περιέχουν όλες τις λέξεις του Ελληνισμού, η ελληνική γλώσσα δεν θα σωθεί τμηματικά, θα σωθεί ως όλον και ως όλον πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Μα θα πει κάποιος, έτσι θα βγει το λεξικό τριπλάσιο σε μέγεθος.

Απάντησις: ας βγει. Έτσι είναι η Ελληνική γλώσσα, εξάλλου δεν γνωρίζαμε ότι τα λεξικά πρέπει να πωλούνται με το κιλό. Η ελληνική γλώσσα έχει ιωνικά κατάλοιπα, βυζαντινά, αιολικά, δωρικά σε διάφορες περιοχές. Εμείς λ.χ. λέμε σεπεμένοναυτό που άλλοι λένε σάπιο, όμως η σήψις γράφεται με ‘η’, δεν είναι αυτό χαρακτηριστική περίπτωσις διαφοράς ιωνικής και δωρικής προφοράς; Γιατί να μην φαίνεται αυτό σε ένα λεξικό; Έχουμε ανάγκη από ένα Ελληνικό πανλεξικόν για πολλούς λόγους, ο καθένας ας σκεφτεί τον δικό του.

________________________________

* Για όσους δεν είναι μυημένοι στα μαθηματικά, τομή είναι τα κοινά στοιχεία δύο ή περισσοτέρων στοιχείων ενώ ηένωσις είναι όλα τα στοιχεία, κοινά και μη κοινά.

** Για να μην μας λένε ορισμένοι ειδήμονες ότι η καθαρεύουσα ήταν αποκλειστικώς κατασκευασμένη γλώσσα ή ότι δεν υπάρχει γλωσσική συνέχεια. Άνθεν:άνωθεν, κάθεν:κάτωθεν και δεκάδες έως χιλιάδες άλλων περιπτώσεων.

ΠΗΓΗ: Στράβων Αμασεύς