Το μνημείο της ....φυλακισμένης ελευθερίας

Ανεγέρθηκε στα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς προς τιμήν 13 αγωνιστών της ΕΟΚΑ

Οι δεκατρείς αγωνιστές της ΕΟΚΑ, προς τιμήν των οποίων ανεγέρθηκε το μνημείο, ξεψύχησαν μετά από βασανιστήρια από Άγγλους αποικιοκράτες.

ΤΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ θα τελέσει  ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος.

Αύριο Κυριακή, 24 Οκτωβρίου, μετά τη Θεία Λειτουργία που θα τελεστεί στον ιερό ναό Αγίου Ελευθερίου, στα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς, θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου των αγωνιστών της ΕΟΚΑ που πέθαναν συνεπεία βασανιστηρίων στη διάρκεια κράτησής τους σε βρετανικά κρατητήρια. Το μνημείο, που βρίσκεται σε κεντρικό σημείο των Κρατητηρίων Κοκκινοτριμιθιάς, αποτελείται από τον «Ανδριάντα του Αγωνιστή» και δύο πλάκες στις οποίες αναγράφονται τα ονόματα των τιμωμένων. Ο «Ανδριάντας του Αγωνιστή» είναι προσφορά του μεγάλου Κύπριου καλλιτέχνη Γιώργου Μαυρογένη. Τα αποκαλυπτήρια θα τελέσει ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος.

Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Πολιτικών Κρατουμένων ΕΟΚΑ 1955-1959, Γιάννης Σπανός, εξήγησε στη «Σ» την τακτική των βασανιστηρίων των Άγγλων στην Κύπρο.

«Είναι τακτική που η αποικιοκρατία καθιέρωσε από αιώνων, στην προσπάθειά της να μακραίνει τον κατοχικό χρόνο, σε χώρες που πατούσε με το δόλο και τον πόλεμο». «Ο λαός μας», συνεχίζει, «έχει εμπειρίες βάναυσης κακοπάθειας που προκαλούν ακόμα αισθήματα φρίκης, όταν η μνήμη επιστρέφει στην τετραετία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ και η ψυχή συγκλονίζεται στη θέα των ανακριτηρίων της Ομορφίτας, του Σεραγίου, των αστυνομικών σταθμών Αμμοχώστου και Πλατρών και του λεγόμενου Red House. Γιατί εκεί ακριβώς βρικολάκιασαν οι αποκτηνωμένοι βασανιστές της μεσαιωνικής εξέτασης και των ανακριτών της Γκεστάπο και των Ες- Ες του Χίτλερ».

Οι βασανιστές και τα βασανιστήρια
Αναφερόμενος στους Άγγλους βασανιστές και σε ορισμένα από τα βασανιστήρια που υπέβαλλαν τους Αγωνιστές της ΕΟΚΑ, ο κ. Σπανός είπε ότι, «οι Άγγλοι βασανιστές -Μέρλιν, Μακλόκλαν, Σέιβορι, Λιντς, Γουίλαρντ, Μπερτζ, ΜακΚάουαν, Γκριν, Μάθιου, Μπάρλοου, Κεβόι, ΜακΚόρμικ, Σίμψον, Γουέμπ, Πρέτικαστ- αποδείχτηκαν με τη βαναυσότητά τους μορφές αποτρόπαιης βαρβαρότητας, η δε αγριότητά τους θα παραμείνει στίγμα μελανό στο διηνεκές, που θα καταδικάζει στην ιστορία του πολιτισμού τη χώρα τους. Τα χέρια τους είχαν μετατραπεί σε τανάλιες θανάτου. Η απανθρωπιά τους υπερέβη κάθε φαντασία σκληρότητας».

Εφιαλτικές ήταν οι μέθοδοι βασανισμών, όπως μας διηγήθηκε ο Γιάννης Σπανός και όπως καταγράφονται στους τρεις τόμους του έργου του «ΕΟΚΑ έτσι πολεμούν οι Έλληνες».

«Πέρα από τα γρονθοκοπήματα "υποδοχής", τις κλοτσιές και τις ξυλιές, εφάρμοσαν κτηνώδη μαρτυρία. Ο Μπερτζ, ο Λιντς, ο Γουίλαρντ, εμφανίζονταν αιφνίδια στην πόλη, απέκοπταν την κυκλοφορία, συνελάμβαναν πολίτες, τους μετέφεραν στο κακόφημο Special Branch (ειδικός κλάδος της αστυνομίας) και μετέτρεπαν τα κορμιά τους σε ματωμένες σάρκες με σπασμένα κόκαλα. Στην Ομορφίτα οι αποτρόπαιοι Μέρλιν και Μακλόκλαν γύμνωναν τους αγωνιστές, τους έδεναν με χειροπέδες μ’ ανοιχτά χέρια και πόδια, τους έδερναν, τους έβαζαν ρούχο στο πρόσωπο και τους έπνιγαν με ούρα, πετρέλαιο, νερωμένα πριονίδια, όπως επίσης τους διαπερνούσαν ηλεκτρικό ρεύμα στα σώματά τους, τους χτυπούσαν στα γεννητικά όργανα, τους βύθιζαν τα κεφάλια σε κουβάδες, τους φορούσαν ανάποδη σακούλα που γέμιζε σιγά-σιγά νερό, τους κρέμαγαν από ψηλά με βρόχο.

Στο Ξερό και στις Πλάτρες ο Σέιβορι πετούσε στο παγωμένο νερό επί ώρες τους ανθρώπους, τους ανάγκαζε να τρώνε αλάτι, να πίνουν νερό με χωνί από τη μύτη κι ύστερα τους γρονθοκοπούσε στο στομάχι να κάνουν εμετό.

Έκλειναν το κεφάλι σε τενεκέ και χτυπούσαν με πλήκτρα να τρελάνουν τον ανακρινόμενο. Βύθιζαν γυαλιά σπασμένων ποτηριών στα νύχια, ξερίζωναν δόντια, έμπηγαν ξύλα στο κορμί».

Αυτοί που βρήκαν μαρτυρικό θάνατο για την ελευθερία
Συνολικά 13 αγωνιστές της ΕΟΚΑ πέθαναν στα κρατητήρια μετά από κτηνώδη βασανιστήρια στα χέρια των παρανοϊκών Άγγλων.

Γιώργος Νικολάου: 26 χρόνων από τον Κάτω Πύργο. Έγγαμος, πατέρας δύο ανήλικων παιδιών. Του είχαν συνθλίψει τα γεννητικά όργανα. Τον είχαν δεμένο στην παγωμένη θάλασσα όλο το νοεμβριανό βράδυ της 12ης του μηνός, 1956. Έσπασαν τα οστά των ποδιών του. Τον πότισαν πετρέλαιο με πριονίδια. Τον σκότωσαν με πνιγμό. Ύστερα τον πυροβόλησαν.

Ανδρέας Παναγιώτου: 28 χρόνων από τον Πολύστυπο. Έγγαμος, τον σκότωσαν προκαλώντας του ενδοκρανιακές αιμορραγίες στους θαλάμους βασανιστηρίων των Πλατρών στις 19/11/56.

Νίκος Γεωργίου: 39 χρόνων, τον σκότωσαν με αδιάκοπο ξυλοδαρμό στις 25 Ιανουαρίου 1957, στους θαλάμους βασανιστηρίων των Πλατρών.

Θεοδόσης Χατζηθεοδοσίου: 34 χρόνων από τους Στύλλους. Τον σκότωσαν στο ίδιο του το σπίτι στις 18/12/57, μετά από φρικτά βασανιστήρια. Ύστερα τον πυροβόλησαν, αφού τον έβγαλαν έξω στο δρόμο, διατεινόμενοι ότι επιχείρησε ν΄ αποδράσει.

Στέλιος Τριταίος: 28 χρόνων από τον Πύργο Τηλλυρίας. Έγγαμος, πατέρας δύο παιδιών. Τον βασάνισαν σε στρατόπεδο ανάμεσα Ξερού - Πεντάγυιας. Του προκάλεσαν ανεπανόρθωτη καρδιακή βλάβη, χτυπώντας τον με αλυσίδες στο στήθος.

Πλάτωνας Στυλιανού: 36 χρόνων από το Βουνί. Έγγαμος, πατέρας έξι παιδιών. Τον σκότωσαν με χτυπήματα στο κεφάλι, από βασανιστήρια που άρχισαν στο σπίτι του και συνεχίστηκαν στα κρατητήρια Λεμεσού, αφού του έβγαλαν τα νύχια στις 4/8/58.

Λουκάς Λουκά: 17 χρόνων, μαθητής από την Αγία Νάπα. Τον σκότωσαν σε δρόμο του Βαρωσιού στις 3/10/58 στη διάρκεια του πογκρόμ. Οι Άγγλοι την ίδια μέρα τραυμάτισαν 200 πολίτες. Ένα κοριτσάκι, η Ιωάννα Ζαχαριάδου, πέθανε από τρόμο.

Σπύρος Χατζηγιακουμής: 28 χρόνων από την Κυθρέα. Έγγαμος, πατέρας τεσσάρων ανήλικων παιδιών. Τον σκότωσαν στους θαλάμους βασανιστηρίων, στις 16/10/58, με χτυπήματα σανίδας όπου κάρφωσαν βελόνες.

Γιώργος Χριστοφόρου: 18 χρόνων από την Έμπα. Τον σκότωσαν σε βασανιστήρια στις 20/11/58.

Παναγιώτης Χρυσοστόμου: 37 χρόνων από τους Στύλλους. Τον σκότωσαν με χτυπήματα, αφού άρχισαν να τον βασανίζουν μπροστά στη σύζυγο και τα έξι ανήλικα παιδιά του, σε στρατόπεδο στις 3/10/58.

Νικόλαος Γιάγκου:  24 χρόνων από τη Ζώδια. Τον βασάνισαν μέχρι θανάτου στον

αστυνομικό σταθμό της Λεύκας, στις 9/10/58.

Πρόδρομος Ξενοφώντος: 17 χρόνων από το Αγριδάκι. Τον σκότωσαν με βασανιστήρια σε κρατητήρια στο Ζέφυρο της Κερύνειας. Πέθανε από ράγισμα κρανίου από σιδερένιο στεφάνι. Προηγουμένως του έβγαλαν τα νύχια, στις 12/11/58.

Βασίλης Αλεξάνδρου: 33 χρόνων από το Λιμνάτι. Έγγαμος, πατέρας τριών παιδιών. Πέθανε μετά από βασανιστήρια στο Λανίτειο Γυμνάσιο και στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Πολεμίου, στις 21/11/58.

Θύματα βασανισμών που επέζησαν
Ωστόσο, εκτός από τους 13 αγωνιστές που πέθαναν στα βασανιστήρια, πολλά μέλη της ΕΟΚΑ έτυχαν φρικιαστικών βασανιστηρίων. Μεταξύ αυτών, ο Νίκος Κόσης, τότε αγωνιστής-τομεάρχης της ευρύτερης περιοχής Μόρφου και χωριών της υπαίθρου Λευκωσίας και κατόπιν υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης.

Ο Νίκος Κόσης λέει χαρακτηριστικά: Με συνέλαβαν στο Δάλι στις 8 Δεκεμβρίου 1956. Εκείνη τη μέρα ήμουν με τον Γρηγόρη Αυξεντίου στον Αγρό. Επέστρεψα, δεν μπορούσα να μπω στη Λευκωσία γιατί είχε επιβληθεί «κέρφιου» για άντρες κάτω των 25 χρόνων και πήγα στο Δάλι. Εκεί, κατόπιν προδοσίας, συνελήφθηκα και μεταφέρθηκα στο Σπέσιαλ Μπραντς Λευκωσίας. Από την ώρα που με συνέλαβαν μέχρι που με πήραν στα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς, μιλούμε για 13-14 μέρες, με υπέβαλλαν σε σκληρά βασανιστήρια.

Ο κυριότερος βασανιστής μου, λυπάμαι να το πω, ήταν ένας Κύπριος, δικός μας, πράκτορας των Άγγλων. Ο Ονησίφορος Καστορής. Τον χρησιμοποιούσαν οι Άγγλοι για τα βασανιστήρια. Βέβαια με βασάνιζαν, παράλληλα με τον Καστορή, ο Λιντς, ο Γουίλαρντ και ορισμένοι άλλοι. Ένας-δυο Τούρκοι, μπορώ να πω ότι με βασάνιζαν λιγότερο από τους Άγγλους και από το δικό μας τον Κύπριο, τον Έλληνα. Τα βασανιστήρια ήταν τρομερά, ήταν απίστευτα (Έργο: «ΕΟΚΑ έτσι πολεμούν οι Έλληνες», τόμος Γ, σελ. 72-73).

Σημερινη