«Για να μείνουν όλα ίδια, όλα πρέπει να αλλάξουν» («Γατόπαρδος», 1963)
Του Ν. Ράπτη
Από πολλές απόψεις, το μεταπολιτευτικό σύστημα είναι μια δημοκρατία που τρελάθηκε. Μιλάμε για ένα σύστημα που ανέδειξε ως κυρίαρχες πλουτοπαραγωγικές δραστηριότητες τη φοροδιαφυγή, τη διαφθορά, την αργομισθία, τη μαύρη οικονομία. Μαζί με τα συνήθη πλιάτσικα -την εκποίηση του περιβάλλοντος και τη διανομή της ξένης βοήθειας- εκεί βασίστηκε η απίθανη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της πλειοψηφίας των νοικοκυριών τις τελευταίες δεκαετίες. Φυσικά, υπήρξε αντίτιμο, που αποδεικνύεται πανάκριβο: όποτε δεν πολεμήθηκε ανοικτά, η παραγωγική οικονομία και επιχειρηματικότητα αποθαρρύνθηκαν• τα δημόσια αγαθά εκποιήθηκαν• οι «χαμένοι της μεταπολίτευσης» παραμελήθηκαν• το κοινωνικό κράτος αστόχησε.
Το μεταπολιτευτικό οικονομικό μοντέλο περιφρουρήθηκε και νομικά. Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη διαπίστωση του ΔΝΤ, πως οι θεσμοί καθιστούν παραλογισμό τη φορολογική
νομιμοφροσύνη. Ο ίδιος οργανισμός εκτίμησε παλιότερα πως το καρτέλ στην εμπορία καυσίμων που έχουν σχηματίσει οι κ.κ. Βαρδινογιάννης και Λάτσης, κοστίζει στον ελληνικό λαό 1 δις ευρώ ετησίως.
Το μεταπολιτευτικό σύστημα παρήγαγε οικονομικά ελλείμματα, διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, απαξίωση της πολιτικής –χωρίς να αναφερθούμε στις ανεπίστρεπτες ζημιές στη δημογραφία και το περιβάλλον. Η κρίση σημαίνει πως αυτό το σύστημα δεν μπορεί πια να αναπαραχθεί. Η πατρίδα χρειάζεται διαφορετική οικονομική, πολιτική, θεσμική συγκρότηση.
Η συνταγματική αλλαγή -η συντακτική συνέλευση- είναι ταυτόχρονα βατήρας και αναντικατάστατος σταθμός της μετασχηματιστικής προσπάθειας. Το υφιστάμενο σύνταγμα έχει ορισμένες μείζονες ατέλειες: ο διαχωρισμός των εξουσιών (εκτελεστικής, νομοθετικής, δικαστικής) είναι ατροφικός• η νομική κατοχύρωση της ατιμωρησίας για την καθεστωτική νομενκλατούρα, απόλυτη. Δημοψηφίσματα δεν προβλέπονται• δε γίνεται λόγος για λογοδοσία της εξουσίας. Τα αυθαίρετα «πανωσηκώματα» στις δημόσιες ραδιοσυχνότητες (η λεγόμενη «ιδιωτική τηλεόραση»), τσαλαπατάνε κάθε έννοια ενημέρωσης, ψυχαγωγίας και μόρφωσης των Ελλήνων -λειτουργούν μάλλον σαν «το τανκς στο σαλόνι μας». Χρειάζεται νομοθετική παρέμβαση, αλλά και συνταγματική αποτύπωση μιας διαφορετικής λογικής.
Είναι αλήθεια πως το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι το σύνταγμά της. Αλλά οι αλλαγές που χρειάζονται σε όλα τα επίπεδα, είναι τέτοιες, που το νέο σύνταγμα είναι απαραίτητο -σε συμβολικό και πρακτικό επίπεδο.
Σε αυτό το πλαίσιο, η προσπάθεια από τις κατεστημένες δυνάμεις (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ), αλλά και τον ΣΥΡΙΖΑ, να προβληθεί η άμεση εκλογή του προέδρου της δημοκρατίας ως μείζων συνταγματική αλλαγή, αποτελεί αντιπερισπασμό από το σημαντικό και το κρίσιμο. Ο θεσμός του προέδρου της δημοκρατίας είναι από τους λίγους που λειτούργησαν ικανοποιητικά τις τελευταίες δεκαετίες: οι πρόεδροι ήταν κατά κανόνα παλλαϊκής αποδοχής και εξέφρασαν με επάρκεια την εθνική ενότητα. Τις λίγες φορές που χρειάστηκε να παρέμβουν, το έκαναν σχετικά αποτελεσματικά. Από την άλλη, στην ελληνική πολιτική, η δυαρχία στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας υπήρξε πάντοτε παράγων ανωμαλίας και αστάθειας.
Check and balances της εκτελεστικής εξουσίας είναι η ενίσχυση του κοινοβουλίου -με απελευθέρωσή του από τα δεσμά της «δεδηλωμένης», που σημαίνει ξεχωριστή εκλογή της εκτελεστικής εξουσίας, πρωθυπουργού ή προέδρου αδιάφορο• ο δημοκρατικός έλεγχος της λειτουργίας των ΜΜΕ• η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης• η λελογισμένη προσφυγή σε δημοψηφίσματα.
Η διοργάνωση μιας ακόμα εκλογικής διαδικασίας, για την εκλογή ενός ανεύθυνου ηγέτη, είναι καλή ως circences, αλλά δεν αποτελεί θεσμική τομή. Καραδοκεί επιπλέον η ετερογονία των σκοπών: η αναίτια καταξίωση ενός δεύτερου κέντρου εκτελεστικής εξουσίας με την καθολική ψηφοφορία θα αυξήσει ανυπολόγιστα την εντροπία του συστήματος. Αυτό είναι το τελευταίο που χρειαζόμαστε.
Του Ν. Ράπτη
Από πολλές απόψεις, το μεταπολιτευτικό σύστημα είναι μια δημοκρατία που τρελάθηκε. Μιλάμε για ένα σύστημα που ανέδειξε ως κυρίαρχες πλουτοπαραγωγικές δραστηριότητες τη φοροδιαφυγή, τη διαφθορά, την αργομισθία, τη μαύρη οικονομία. Μαζί με τα συνήθη πλιάτσικα -την εκποίηση του περιβάλλοντος και τη διανομή της ξένης βοήθειας- εκεί βασίστηκε η απίθανη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της πλειοψηφίας των νοικοκυριών τις τελευταίες δεκαετίες. Φυσικά, υπήρξε αντίτιμο, που αποδεικνύεται πανάκριβο: όποτε δεν πολεμήθηκε ανοικτά, η παραγωγική οικονομία και επιχειρηματικότητα αποθαρρύνθηκαν• τα δημόσια αγαθά εκποιήθηκαν• οι «χαμένοι της μεταπολίτευσης» παραμελήθηκαν• το κοινωνικό κράτος αστόχησε.
Το μεταπολιτευτικό οικονομικό μοντέλο περιφρουρήθηκε και νομικά. Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη διαπίστωση του ΔΝΤ, πως οι θεσμοί καθιστούν παραλογισμό τη φορολογική
νομιμοφροσύνη. Ο ίδιος οργανισμός εκτίμησε παλιότερα πως το καρτέλ στην εμπορία καυσίμων που έχουν σχηματίσει οι κ.κ. Βαρδινογιάννης και Λάτσης, κοστίζει στον ελληνικό λαό 1 δις ευρώ ετησίως.
Το μεταπολιτευτικό σύστημα παρήγαγε οικονομικά ελλείμματα, διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, απαξίωση της πολιτικής –χωρίς να αναφερθούμε στις ανεπίστρεπτες ζημιές στη δημογραφία και το περιβάλλον. Η κρίση σημαίνει πως αυτό το σύστημα δεν μπορεί πια να αναπαραχθεί. Η πατρίδα χρειάζεται διαφορετική οικονομική, πολιτική, θεσμική συγκρότηση.
Η συνταγματική αλλαγή -η συντακτική συνέλευση- είναι ταυτόχρονα βατήρας και αναντικατάστατος σταθμός της μετασχηματιστικής προσπάθειας. Το υφιστάμενο σύνταγμα έχει ορισμένες μείζονες ατέλειες: ο διαχωρισμός των εξουσιών (εκτελεστικής, νομοθετικής, δικαστικής) είναι ατροφικός• η νομική κατοχύρωση της ατιμωρησίας για την καθεστωτική νομενκλατούρα, απόλυτη. Δημοψηφίσματα δεν προβλέπονται• δε γίνεται λόγος για λογοδοσία της εξουσίας. Τα αυθαίρετα «πανωσηκώματα» στις δημόσιες ραδιοσυχνότητες (η λεγόμενη «ιδιωτική τηλεόραση»), τσαλαπατάνε κάθε έννοια ενημέρωσης, ψυχαγωγίας και μόρφωσης των Ελλήνων -λειτουργούν μάλλον σαν «το τανκς στο σαλόνι μας». Χρειάζεται νομοθετική παρέμβαση, αλλά και συνταγματική αποτύπωση μιας διαφορετικής λογικής.
Είναι αλήθεια πως το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι το σύνταγμά της. Αλλά οι αλλαγές που χρειάζονται σε όλα τα επίπεδα, είναι τέτοιες, που το νέο σύνταγμα είναι απαραίτητο -σε συμβολικό και πρακτικό επίπεδο.
Σε αυτό το πλαίσιο, η προσπάθεια από τις κατεστημένες δυνάμεις (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ), αλλά και τον ΣΥΡΙΖΑ, να προβληθεί η άμεση εκλογή του προέδρου της δημοκρατίας ως μείζων συνταγματική αλλαγή, αποτελεί αντιπερισπασμό από το σημαντικό και το κρίσιμο. Ο θεσμός του προέδρου της δημοκρατίας είναι από τους λίγους που λειτούργησαν ικανοποιητικά τις τελευταίες δεκαετίες: οι πρόεδροι ήταν κατά κανόνα παλλαϊκής αποδοχής και εξέφρασαν με επάρκεια την εθνική ενότητα. Τις λίγες φορές που χρειάστηκε να παρέμβουν, το έκαναν σχετικά αποτελεσματικά. Από την άλλη, στην ελληνική πολιτική, η δυαρχία στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας υπήρξε πάντοτε παράγων ανωμαλίας και αστάθειας.
Check and balances της εκτελεστικής εξουσίας είναι η ενίσχυση του κοινοβουλίου -με απελευθέρωσή του από τα δεσμά της «δεδηλωμένης», που σημαίνει ξεχωριστή εκλογή της εκτελεστικής εξουσίας, πρωθυπουργού ή προέδρου αδιάφορο• ο δημοκρατικός έλεγχος της λειτουργίας των ΜΜΕ• η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης• η λελογισμένη προσφυγή σε δημοψηφίσματα.
Η διοργάνωση μιας ακόμα εκλογικής διαδικασίας, για την εκλογή ενός ανεύθυνου ηγέτη, είναι καλή ως circences, αλλά δεν αποτελεί θεσμική τομή. Καραδοκεί επιπλέον η ετερογονία των σκοπών: η αναίτια καταξίωση ενός δεύτερου κέντρου εκτελεστικής εξουσίας με την καθολική ψηφοφορία θα αυξήσει ανυπολόγιστα την εντροπία του συστήματος. Αυτό είναι το τελευταίο που χρειαζόμαστε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου