ΔΟΓΜΑ ''ΕΞΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΜΕΣΩ ΕΕ'' - ΠΛΗΡΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑ

Του Ευστάθιου Κουτσουράκη*

Η νέα τουρκική εξωτερική πολιτική, σύμφωνα με τον κύριο διαμορφωτή της Αχμέτ Νταβούτογλου, πρέπει να βασιστεί στο δυναμικό άνοιγμα προς το διεθνές περιβάλλον μέσω της  εκμετάλλευσης της γεωπολιτικής της θέσης, η οποία την καθιστά το κέντρο τριών γεωπολιτικών σφαιρών επιρροής. Η πρώτη είναι εγγύς χερσαία περιοχή: Βαλκάνια-Μέση Ανατολή-Καύκασος. Η δεύτερη είναι η εγγύτερη θαλάσσια περιοχή: Εύξεινος Πόντος-Αδριατική-Ανατολική Μεσόγειος-Ερυθρά Θάλασσα-Περσικός κόλπος-Κασπία θάλασσα.  Η τελευταία σφαίρα επιρροής είναι η εγγύτερη προς την Τουρκία ηπειρωτική περιοχή και περιλαμβάνει τον άξονα Ευρώπη-Βόρει Αφρική-Νότια Ασία-Κεντρική και Ανατολική Ασία.

Ο Νταβούτογλου τονίζει, πως τα ζητήματα της Κύπρου και του Αιγαίου πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο των ευρύτερων επιδιώξεων της Τουρκίας, καθώς αυτές οι δύο περιοχές βρίσκονται στο κέντρο των παραπάνω γεωπολιτικών αξόνων. Επίσης ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη γεωοικονομική αξία που έχει το...
Αιγαίο για την Τουρκία. Η περιοχή του Μαρμαρά που ενώνεται με το Αιγαίο από έναν στενό υδάτινο διάδρομο, μαζί με τα δυτικά παράλια της Τουρκίας, αποτελούν τα κύρια εμπορικά και βιομηχανικά κέντρα της χώρας. Οι μεγαλύτερες πόλεις της Τουρκίας βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή. Επιπλέον το 90% των εξαγωγών και των εισαγωγών της Τουρκίας διεξάγεται μέσω θαλάσσης. Με βάση λοιπόν την παραπάνω γεωπολιτική-γεωοικονομική θεώρηση, είναι φυσικό τα ζητήματα κυριαρχίας στο Αιγαίο να θεωρούνται ζητήματα πρώτης προτεραιότητας για την Τουρκία. 

Ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, με μια σειρά από δηλώσεις του, έχει δώσει μια σαφή εικόνα για το ποια πρέπει να είναι η πολιτική της Τουρκίας όσον αφορά το Αιγαίο. Σχετικά με την ελληνική κυριαρχία στα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, ο Νταβούτογλου πιστεύει πως αποτελεί μια αδικία και πως υπάρχει μια ασυμβατότητα ανάμεσα στην γεωπολιτική πραγματικότητα και το ισχύον καθεστώς. Με άλλα λόγια, το ισχύον status quo στο Αιγαίο δεν είναι συμβατό με την γεωπολιτική αξία της Τουρκίας.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου, “μια Τουρκία που έχει αποκλειστεί από το Αιγαίο και έχει περικυκλωθεί στα νότια από τη “Ρωμαιίκη Διοίκηση της Νότιας Κύπρου”  έχει πολύ μικρότερα περιθώρια για να κάνει ένα άνοιγμα προς τον έξω κόσμο”. Επιπλέον πιστεύει, πως τίθενται σοβαρά ζητήματα ασφάλειας λόγο της εγγύτητας πολλών νησιών στην μικρασιατική ακτή αλλά κυρίως της δυνατότητας κλεισίματος των υδάτινων διαδρόμων από την Προποντίδα στην Μεσόγειο. 

Ενδεικτικό του πως αντιλαμβάνεται την κατάσταση ο Νταβούτογλου, είναι πως θεωρεί ότι η κατοχή ενός πολύ μικρού ποσοστού από τις χιλιάδες νησίδες του Αιγαίου από την Τουρκία, καθιστά απαραίτητη την συγκρότηση μιας ισχυρής ναυτικής δύναμης,  καθώς όπως τονίζει  “είναι αναπόφευκτο για την Τουρκία να ακολουθήσει μια δραστήρια πολιτική σε κάθε σημείο που οδηγεί τον Εύξεινο Πόντο και το Αιγαίο στις ανοιχτές θάλασσες”. Για τον Νταβούτογλου η Άγκυρα «…έχει ήδη φτάσει στο ύστατο σημείο υποχωρήσεων στο Αιγαίο. Μετά από αυτό, κάθε συμβιβασμός που θα γίνει μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες που ενδέχεται να φθάσουν ακόμη και ως την εξαφάνιση του ζωτικού χώρου της Τουρκίας στο Αιγαίο και κατ’ επέκταση του χώρου που κινείται στον άξονα Μεσόγειος-Εύξηνος Πόντος» . 

Όσον αφορά το ζήτημα της Κύπρου, ο Τούρκος ΥΠΕΞ δεν προβάλει μόνο την ιστορική ευθύνη που έχει η χώρα του να υπερασπιστεί την μουσουλμανική τουρκική κοινότητα, αλλά υπογραμμίζει την αξία της γεωγραφικής θέσης του νησιού που σύμφωνα με τον ίδιο βρίσκεται στην καρδιά του ζωτικού χώρου της Τουρκίας. Φτάνει δε στο σημείο να υποστηρίξει πως «ακόμη και αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος τούρκος εκεί, η Τουρκία θα όφειλε να διατηρεί ένα Κυπριακό ζήτημα». Με βάση την θεωρία του «Στρατηγικού Βάθους», ο έλεγχος της Κύπρου είναι κρίσιμος για την προώθηση του περιφερειακού ρόλου της Τουρκίας. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η κατοχή της Βόρειας Κύπρου είναι ένα από τα βασικά στηρίγματα μιας επιθετικής θαλάσσιας στρατηγικής που θέλει να εφαρμόσει η Τουρκία. 

Υπό αυτό το πρίσμα, η προσπάθεια τις Ελλάδος να δελεάσει την Τουρκία μέσω της ένταξης στην ΕΕ κρίνεται τουλάχιστον ως προβληματική. Οι ελληνικές κυβερνήσεις θεώρησαν πως η Τουρκία, κάνοντας έναν υπολογισμό κόστους-οφέλους, θα άλλαζε την στάση της σε Αιγαίο και Κύπρο ώστε να προωθήσει την υποψηφιότητά της.

Δεν υπολόγισαν όμως τι πραγματικά σημαίνει “κόστος” και τι “όφελος” για την Τουρκία.

Οι Τούρκοι θεωρούν πως το “κόστος” που θα έχει η αλλαγή της στάσης στα ελληνοτουρκικά είναι πολύ υψηλό, καθώς αντιλαμβάνονται τα συμφέροντα τους στο Αιγαίο και στην Κύπρο ως ζωτικής σημασίας. Αντίστοιχα, η οικονομική ανάκαμψη της Τουρκίας και η μεταστροφή της χώρας προς τον ισλαμισμό και νέο-οθωμανισμό, ίσως να μην καθιστούν για την Τουρκία τόσο δελεαστική την προοπτική της πλήρους ένταξης, όσο θα ήθελε να ελπίζει η Αθήνα.

* Πολιτικός επιστήμων, διεθνολόγος, συνεργάτης ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α.