Η σύγκρουση πίσω από τη σύγκρουση

Πώς το σχίσμα Σουνιτών-Αλεβιτών εκφράζεται στις τουρκικές εξεγέρσεις

Οι διαμαρτυρόμενοι Αλεβίτες της Τουρκίας εντοπίζουν τις ιστορικές τους ρίζες στους χριστιανικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας και διατηρούν ελληνικά στοιχεία

ΟΙ ΝΟΜΟΙ του Ερντογάν στρέφονται κατά των αλεβίτικων ηθών και εθίμων 
Μετά τον θάνατο του Μωάμεθ υπήρξε ένας πόλεμος μεταξύ των διαδόχων του, για την επικράτηση της σωστής σύνταξης και καταγραφής των γραπτών λόγων του προφήτη Μωάμεθ.

Αυτός που ανέλαβε την καταγραφή ήταν ο πατέρας της δέκατης έκτης συζύγου του, Αϊσιά, την οποία ο Μωάμεθ την είχε ανεπίσημη σύζυγο από επτά ετών και την παντρεύτηκε όταν έγινε εννέα ετών. Ο πατέρας της Αϊσιά, ο Αμπού Μπακίρ Ας Σιντίκ, αφού ταξινόμησε τα διάφορα κεφάλαια των λόγων του Μωάμεθ, δημιούργησε ένα βιβλίο και ονομάστηκε Κοράνι (αναγνωστάρι). Ο τρίτος διάδοχος του Μωάμεθ, ο Οσμάν, βρήκε νέα γραπτά κείμενα του Μωάμεθ, τα οποία πρόσθεσε στο Κοράνι, ως προσθήκες και παραπομπές.

Στην ουσία το Κοράνι είναι ένα εγχειρίδιο τρόπου καθημερινής ζωής για τους Βεδουίνους Άραβες της εποχής, που βασιζόταν και στις κλιματολογικές συνθήκες της ερήμου και τα διάφορα κεφάλαιά του (σούρες) είναι η θρησκευτική πίστη, η πολιτική συμπεριφορά, κανόνες αστικού και κοινωνικού δικαίου, και κανόνες ηθικής και υγιεινής. Σημειώνεται ότι ο Μωάμεθ στην προσωπική του ζωή παραβίασε πολλούς από τους κανόνες, προπάντων του κεφαλαίου περί ηθικής. 

Πολλαπλές ερμηνείες

Ο Μωάμεθ στα γραπτά κείμενά του σέβεται όλες τις θρησκείες που προϋπήρχαν, θεωρώντας τις ως εκπροσώπους του θεού στη γη, όπως τους Εβραίους προφήτες, τον Χριστό (αλλά μόνο στην ανθρώπινή του φύση), τον Μεγάλο Αλέξανδρο και τον Αίσωπο. Η μόρφωσή του ήταν ένα κράμα διαφόρων παιδειών, όπως της εβραϊκής, της περσικής, της ελληνικής και του χριστιανισμού. Θεωρητικά και

οι διάδοχοί του σέβονται τους χώρους λατρείας άλλων θρησκειών, όπως εκκλησίες, συναγωγές και μοναστήρια.

Ωστόσο τα διάφορα μουσουλμανικά δόγματα που ακολούθησαν, αποδίδουν διαφορετικές ερμηνείες στο Κοράνι, σε ευαίσθητα ζητήματα, και η θρησκευτική τους πρακτική εφαρμόζεται αναλόγως. Για παράδειγμα οι Σουνίτες δεν πιστεύουν ότι πρέπει να διατηρούνται οι χώροι λατρείας άλλων θρησκειών, καθώς θεωρούν τους ακόλουθούς τους άπιστους (γκιαούρ), και γι’ αυτό τους καταστρέφουν. Απεναντίας, οι Αλεβίτες (Σιίτες) σέβονται τους χώρους λατρείας άλλων θρησκειών. 

Αϊσιά vs Αλί 
Η αντιδικία στη διαδοχή του Μωάμεθ ονομάστηκε ισλαμισμός, που σημαίνει υποταγή στο θείο θέλημα και επικράτηση ειρήνης. Καθιερώθηκε ως χαιρετισμός όλων των μωαμεθανών ανεξαρτήτως δόγματος το «σαλάμ αλέκουμ», που σημαίνει «ειρήνη μαζί σου». Η πραγματική αιτία του σχίσματος των μωαμεθανών σε Σουνίτες και Αλεβίτες-Σιίτες είναι η αντιπαλότητα και το μίσος που έτρεφε η σύζυγος του Μωάμεθ Αϊσιά εναντίον του εξαδέλφου και γαμπρού του, Αλί. Ο Αλί, που ήταν το δεξί χέρι του Μωάμεθ, του «κάρφωσε» τη σύζυγό του Αϊσιά, ότι διατηρούσε ερωτικές σχέσεις με έναν βεδουίνο.

Ο Μωάμεθ τη συγχώρησε για το ατόπημά της αλλά το μίσος της Αϊσιά για τον Αλί μεγάλωσε. Όταν πέθανε ο Μωάμεθ, νόμιμη κληρονόμος ήταν η Αϊσιά, αλλά επειδή δεν μπορούσε να γίνει χαλίφης, λόγω του φύλου της, ανέλαβε ως διάδοχος του Μωάμεθ ο πατέρας της. Με τον θάνατο του πατέρα της δικαιωματικά έπρεπε χαλίφης να γίνει ο Αλί.

Η Αϊσιά παρέκαμψε τον Αλί και όρισε άλλον κι έτσι δημιουργήθηκε το σχίσμα των μουσουλμάνων σε Σουνίτες, που πιστεύουν ότι η Αϊσιά είχε δίκαιο, και στους Αλεβίτες, τους οπαδούς του Αλί, που πιστεύουν ότι αυτός έπρεπε να αναλάβει τη διαδοχή, λόγω της στενής συγγένειας εξ αίματος με τον Μωάμεθ. Το σχίσμα αυτό και η αντιπαλότητα των δύο παρατάξεων οδήγησαν σε μεγάλες σφαγές εκατέρωθεν και αυτό συνεχίζεται μέχρι τις ημέρες μας [πόλεμος Ιράν (Αλεβίτες) - Ιράκ (κυρίως Σουνίτες), ο θρησκευτικός πόλεμος στη Συρία και τη σημερινή εξέγερση στην Τουρκία που έχει ως βάση των εξεγερθέντων τούς Αλεβίτες]. 

Βασικές διαφορές

Οι βασικές διαφορές Σουνιτών - Αλεβιτών είναι οι ακόλουθες:

1. Οι Αλεβίτες δεν προσεύχονται πέντε φορές την ημέρα, όπως οι Σουνίτες.

2. Οι Αλεβίτες δεν έχουν τζαμιά, όπως οι Σουνίτες, αλλά συναθροίζονται σε σπίτια που λέγονται τεκέδες (που βάσει του τουρκικού συντάγματος είναι παράνομοι).

3. Οι Αλεβίτες δεν επισκέπτονται τη Μέκκα.

4. Οι Αλεβίτες δεν έχουν Σαρία και δεν φέρουν μαντίλα, εκτός εάν η ίδια η γυναίκα το επιλέξει εθελοντικά.

5. Οι Αλεβίτες δεν κάνουν περιτομή.

6. Οι Αλεβίτες καταναλώνουν αλκοόλ, σε αντίθεση με τους Σουνίτες, αλλά όχι χοιρινό κρέας.

7. Οι Αλεβίτες έχουν διαφορετικούς κανόνες ηθικής από τους Σουνίτες, επιτρέποντας για παράδειγμα τις προγαμιαίες σχέσεις. 

Προκατάληψη και προκλήσεις

Οι Αλεβίτες στην Τουρκία είναι γύρω στα 25 εκατομμύρια και ανέκαθεν ήταν υπό διωγμόν και παρά τις πολλές προσπάθειες των Τούρκων Σουνιτών να τους αφομοιώσουν, δεν έχασαν τη συνοχή τους. Η καχυποψία και η προκατάληψη χωρίζει τους Αλεβίτες και τους Σουνίτες, οι οποίοι κατηγορούν τους Αλεβίτες ως ετερόδοξους, σχηματικούς, προδότες και ανήθικους.

Οι Σουνίτες στην Τουρκία, με ασπίδα τον στρατό, την αστυνομία και το σύνταγμα, κλείνουν τους τεκέδες των Αλεβιτών, τους κόβουν την παροχή νερού και ηλεκτρικού ρεύματος, μπλοκάρουν τα αναπτυξιακά έργα στις περιοχές τους κ.ά. Τη μεγαλύτερη εξόντωση Αλεβιτών (40.000 νεκροί) την έκανε ο Σουλτάνος Σελίμ, το όνομα του οποίου έδωσε ο Ερντογάν, πριν από μερικές ημέρες, στην τρίτη γέφυρα του Βοσπόρου. Αυτό, σε συνδυασμό με τους νόμους για το αλκοόλ και την αντισύλληψη, ενόχλησε τους Αλεβίτες, επειδή θεωρούν ότι οι νόμοι αυτοί στρέφονται εναντίον τους. 

Πρόσμειξη με τους χριστιανούς

Μετά την κατάληψη της Μικράς Ασίας από τους Τούρκους, εκατομμύρια Έλληνες χριστιανοί υποχρεώθηκαν να εξισλαμισθούν, όπως και μετέπειτα συνέβη στην Ελλάδα και στην Κύπρο (λινοπάμπακοι), οι οποίοι φαίνεται να επέλεξαν το δόγμα των Αλεβιτών, παρά των Σουνιτών. Τα βασικά χαρακτηριστικά της πρόσμειξης Αλεβιτών και χριστιανών, που είναι η βάση του δόγματος των Τούρκων Αλεβιτών, είναι:

1. Εργασία και δημιουργικότητα.
2. Ισότητα των φύλων.
3. Η μονογαμία.
4. Πιστεύουν σε μια δική τους εκδοχή της Αγίας Τριάδας: Αλλάχ ίσον Θεός, Μωάμεθ ίσον ύλη και Αλί ίσον πνεύμα. 
5. Έχουν δώδεκα ιμάμηδες που είναι πανομοιότυποι με τους δώδεκα αποστόλους της χριστιανικής θρησκείας. Στις τοιχογραφίες στους τεκέδες δεν διαφέρουν από τους δώδεκα αποστόλους στον Μυστικό Δείπνο. 
6. Επιτρέπεται ο χορός και η διασκέδαση και έχουν ελευθερία στον έρωτα. 
7. Είναι αυστηροί εναντίον της μοιχείας και του διαζυγίου.
8. Θεωρούν αμαρτία να κατηγορήσεις κάποιον στην απουσία του. 
9. Εκτός από τον Αλί και τη σύζυγό του Φατιμά, αποδέχονται ως προφήτες τον Χριστό, τους Εβραίους προφήτες, όπως επίσης και τους Μικρασιάτες Αγίους των Χριστιανών, όπως τους Άγιο Γεώργιο, Άγιο Χαράλαμπο, Άγιο Μάμαντα και Προφήτη Ηλία. 
10. Χρησιμοποιούν αγίασμα, έχουν κεριά και εκφράζουν ένα είδος βάπτισης.
11. Δεν κάνουν περιτομή. 
12. Δεν ακολουθούν το ραμαζάνι και τους κανόνες του, γι’ αυτό και είναι σύνηθες φαινόμενο οι προστριβές με τους Σουνίτες κατά την περίοδο αυτή. 
13. Στις γιορτές τους υπάρχουν έντονα αρχαιοελληνικά και διονυσιακά στοιχεία.

Ο Πλάτωνας, τα καντήλια και οι γενίτσαροι

Μετά τη μάχη του Μαντζικέρτ το 1071, άρχισαν οι Τούρκοι να κατακλύζουν τη Μικρά Ασία. Οι Αλεβίτες εγκαταστάθηκαν στην κεντρική Μικρά Ασία, στην περιοχή της Καισάρειας, Καππαδοκίας και Ικονίου, που ήταν το προπύργιο του χριστιανισμού στη Μικρά Ασία. Ιδρυτής του τάγματος της περιοχής ήταν ο Χατζή Μπεκτάς Βελή, που καταγόταν απευθείας από τον Αλί. Δανείστηκαν αρκετά στοιχεία από τους Έλληνες και ονόμαζαν τους σοφούς «σούφι», από την ελληνική λέξη.

Ενστερνίζονται τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και τη Μικρά Ασία την αποκαλούν «Ρουμί», τόπος Ρωμιών δηλαδή. Τους γνωστούς μελβανάδες, που στροβιλίζονται γύρω από τον εαυτό τους, τους λένε «μελβανά ρουμί». Στην περιοχή αυτή έγινε η πρόσμειξη πολιτισμών και η σημερινή θρησκεία των Αλεβιτών είναι ένα κράμα αυτής της πρόσμειξης. Τα εκατομμύρια Ελλήνων Χριστιανών της Μικράς Ασίας, κάτω από την πίεση των Τούρκων, υποχρεώθηκαν να εξισλαμισθούν και επέλεξαν τους Αλεβίτες.

Μέχρι σήμερα οι περισσότεροι είναι κρυπτοχριστιανοί και διατηρούν χριστιανικά έθιμα, ανάβοντας καντήλια και αναρτώντας σταυρούς στα σπίτια τους. Έτσι, εκατομμύρια Ελλήνων αφομοιωθήκαν από τους μωαμεθανούς Αλεβίτες θρησκευτικά και το επόμενο στάδιο ήταν να εκτουρκιστούν, εφόσον έχασαν τους εθνικούς δεσμούς με τον υπόλοιπο Ελληνισμό. Οι εξισλαμισθέντες Έλληνες γενίτσαροι αποτελούσαν τα καλύτερα τμήματα του τουρκικού, οθωμανικού στρατού, οι οποίοι, θέλοντας να αποδείξουν στους Τούρκους τον τουρκισμό τους, ήταν πάντοτε ακραίοι. 

ΣΑΒΒΑΣ ΠΕΤΡΟΥ (Κύπρος)