Χρήστου Ιακώβου, Διευθυντή του Κυπριακού Κέντρου Μελετών
Ο Έντουαρντ Λούτβακ (Edward N. Luttwak), του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών της Ουάσινγκτον, θεωρείται διεθνώς ένας από τους πιο αξιόλογους ερευνητές της στρατηγικής ο οποίος κατά το παρελθόν έχει καταθέσει εξαιρετικά επιστημονικά πονήματα όπως, «The Grand Strategy of the Roman Empire», «Strategy: The Logic of War and Peace», και το κλασικό πλέον, «Coup d’ Etat: A Practical Handbook».Ο μοναδικός σκοπός του βιβλίου, «The Grand Strategy of the Byzantine Empire» (κυκλοφορεί στα ελληνικά, «Η Υψηλή Στρατηγική της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», από τις εκδόσεις Τουρίκη), είναι να εξετάσει και να αναλύσει μία μόνο διάσταση της βυζαντινής ιστορίας: στο πώς οι Βυζαντινοί συνδύαζαν μέθοδο και ευφυΐα όταν μεταχειρίζονταν είτε την πειθώ είτε τη δύναμη. Με άλλα λόγια, εξετάζει τη στρατηγική της αυτοκρατορίας σε όλες τις πτυχές της, από το υψηλότερο επίπεδο της χάραξης κρατικής πολιτικής μέχρι το χαμηλότερο της στρατιωτικής τακτικής.
Όταν στα 395 μ.χ. το ρωμαϊκό κράτος διαιρέθηκε στα δύο μεταξύ των υιών του Θεοδοσίου Α’, ελάχιστοι μπορούσαν να προβλέψουν τη ριζικά διαφορετική ιστορική πορεία
αμφοτέρων των μερών. Το δυτικό μισό βρέθηκε να εξαρτά την άμυνά του από Γερμανούς πολεμάρχους, να κατακλύζεται όλο και περισσότερο, με ή χωρίς την αυτοκρατορική συγκατάθεση από γερμανικούς κυρίως πληθυσμούς, κι’ έπειτα να κατακερματίζεται από τις πολλαπλές εισβολές.
Πολύ διαφορετική ήταν η εξέλιξη του ανατολικού μισού της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αυτής που αργότερα ονομάσθηκε Βυζαντινή. Η Αυτοκρατορία αυτή, σήμερα κατέχει μία περίβλεπτη θέση στην παγκόσμια ιστορία, με ιστορική εξελικτική πορεία δέκα αιώνων, όπου το περιεχόμενό της περιβάλλεται από θαυμασμό για την ποιότητά του. Εξίσου άξιο θαυμασμού είναι και το ερευνητικό ερώτημα που θέτει ο Λούντβακ: πώς, δηλαδή, κατάφερε να επιβιώσει για δέκα αιώνες σε ένα εξαιρετικά δυσοίωνο στρατηγικά περιβάλλον, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά τις συνεχείς επιθέσει των εχθρών, οι οποίοι, σε πολλές περιπτώσεις, διέθεταν το αριθμητικό πλεονέκτημα. Το ερώτημα αυτό γίνεται ακόμη πιο έντονο, αν αναλογιστεί κανείς ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν είχε απεριόριστους ανθρώπινους και υλικούς πόρους, ούτε επίσης στρατηγικό βάθος.
Οι βυζαντινοί αυτοκράτορες γνώριζαν πολύ καλά ότι δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την κατακτητική μέθοδο της υπέρμετρης βίας, όπως στο παρελθόν οι προκάτοχοί τους οι Ρωμαίοι. Μπορεί να διέθεταν πολύ καλά εκπαιδευμένο και επαγγελματικό στρατό από ποιοτικής πλευράς, όμως δεν έπαυε να έχει το ποσοτικό μειονέκτημα. Συνεπώς, όπως εύστοχα επισημαίνει ο συγγραφέας, δεν θα είχε νόημα να εξοντώνουν τους εχθρούς γιατί στη θέση τους θα εμφανιζόντουσαν άλλοι, εξίσου επικίνδυνοι. Αυτή η βασική αντίληψη οδήγησε στην ψηλή ιεράρχηση της διπλωματίας και στη χρήση της ήπιας δύναμης, δηλαδή της πολιτικής, της θρησκευτικής και της πολιτιστικής τουςεπιρροής. Με αυτό τον τρόπο εξαγόραζαν τους εχθρούς με «χορηγίες» και έστρεφαν με επωφελή πάντοτε κίνητρα τους εχθρούς, τον ένα εναντίον του άλλου. Ο Λούτβακ εξηγεί πως αυτή η επιτυχία είχε τη βάση της στα πολύ καλά δημοσιονομικά, στο πιο αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα της εποχής και στη διαρκή συλλογή και ανάλυση πληροφοριών για τους εχθρούς.
Ο στρατός του Βυζαντίου επέδειξε αξιοθαύμαστη ικανότητα προσαρμογής σε κάθε στρατηγική πρόκληση, ο οποίος σε αρκετές περιπτώσεις αντέγραψε επιτυχημένες τακτικές και στρατηγικές των εχθρών του. Στην πραγματικότητα, ο βυζαντινός στρατός ήταν ένα σύνολο από πολλούς τύπους στρατευμάτων, τα οποία συνεργάζοντο μεταξύ τους, διέθεταν μία ευρεία γκάμα όπλων και, το πιο σημαντικό, είχαν τη δυνατότητα πολλών επιλογών τακτικής για κάθε περίσταση. Επίσης, δεν ενεπλέκετο σε κρίσιμες μάχες, αν δεν είχε εξασφαλισμένη την ποιοτική υπεροχή, απαραίτητο στοιχείο για τη βεβαιότητα της νίκης.
Μία σειρά από εγχειρίδια επιτρέπει στο Λούτβακ να αποτυπώσει τη βυζαντινή στρατηγική αντίληψη και τις βασικές της αρχές. Μέσα από το ογκώδες βιβλίο (715 σελίδες), ανασυστήνει κάθε πτυχή της ζωής στις βυζαντινές ένοπλες δυνάμεις, από το στάδιο της εκπαίδευσης μέχρι τις κρίσιμες στιγμές των πολεμικών συγκρούσεων. Η συστηματική χρήση πρωτότυπων πηγών παρέχει τη δυνατότητα ανάλυσης του βυζαντινού στρατηγικού και επιχειρησιακού κώδικα οδηγώντας σε αναλυτικό, πλέον, επίπεδο στην επεξήγηση των λόγων επιβίωσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας για δέκα αιώνες, της μακροβιότερης αυτοκρατορίας όλων των εποχών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου