Τα κυριαρχικά δικαιώματα στις ΑΟΖ

Η οποιαδήποτε αμφισβήτηση της Κυπριακής ΑΟΖ αποτελεί παραβίαση των κανόνων του διεθνούς δικαίου, ενώ στην Αποκλειστική της Οικονομική Ζώνη η Κύπρος εξασκεί όλα τα νόμιμά της δικαιώματα

Στο Διεθνές Δίκαιο τα κράτη επέχουν σημαντικότατη θέση και απολαμβάνουν συγκεκριμένα κυριαρχικά δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιότητά τους ως κράτη. Στο Δίκαιο της Θάλασσας τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών καθορίζονται στη Σύμβαση του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982) και δεσμεύουν τα κράτη-μέλη της Σύμβασης και από τους παράλληλους κανόνες του εθιμικού δικαίου για το Δίκαιο της Θάλασσας, όπως αυτοί έχουν αναπτυχθεί με τη διαδικασία της εξωσυμβατικής δημιουργίας κανόνων στα πλαίσια του διεθνούς δικαίου. 

Οι δεύτεροι αυτοί κανόνες δεσμεύουν όλα τα κράτη της διεθνούς κοινότητας, ειδικά στην περίπτωση της Τουρκίας η οποία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982. Τονίζεται εξυπαρχής ότι τόσο οι συμβατικοί όσο και οι εθιμικοί κανόνες του διεθνούς δικαίου, που αφορούν στις αρχές που διέπουν την εξερεύνηση, αξιοποίηση και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων εντός της υφαλοκρηπίδας και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών, συμπίπτουν. 

Ειδικό νομικό καθεστώς
Σύμφωνα με το Μέρος V της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα) πρέπει να ανακηρυχθεί. Σε όλες τις περιπτώσεις η ΑΟΖ περιβάλλεται από ειδικό νομικό καθεστώς και ορίζεται ως η πέραν και παρακείμενη της χωρικής θάλασσας περιοχή, που εκτείνεται έως 200 ναυτικά μίλια από τη γραμμή βάσης από την οποία οριοθετείται το

εύρος των χωρικών υδάτων του παράκτιου κράτους. Η υφαλοκρηπίδα ενός κράτους, έννοια διαφορετική από την ΑΟΖ παρά το γεγονός ότι τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό με αυτά στην ΑΟΖ, αποτελεί τη γεωλογική προέκταση της στεριάς στη θάλασσα μέχρι και το εξωτερικό όριο του υφαλοπλαισίου ή σε μιαν απόσταση 200 ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσης, όταν το εξωτερικό όριο του υφαλοπλαισίου δεν εκτείνεται μέχρι εκείνη την απόσταση. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που καθορίζονται από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας στο Μέρος VI, τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας μπορούν να επεκταθούν μέχρι τα 350 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης ή μέχρι την ισοβαθή καμπύλη των 2.500 μέτρων.

Τα κυριαρχικά δικαιώματα
Εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, τα παράκτια κράτη απολαμβάνουν συγκεκριμένων κυριαρχικών δικαιωμάτων και δικαιοδοσία σε συγκεκριμένα ζητήματα που άπτονται της προστασίας, εκμετάλλευσης, αξιοποίησης και εξερεύνησης των φυσικών πόρων (ζώντων και μη ζώντων οργανισμών). Τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών στην ΑΟΖ τούς αφορούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων, των υπερκείμενων του βυθού υδάτων, του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους του αλλά και δικαιώματα για άλλες δραστηριότητες που αφορούν στην οικονομική εκμετάλλευση της ζώνης, συμπεριλαμβανομένων της παραγωγής ενέργειας από τα ύδατα, τα θαλάσσια ρεύματα και τους ανέμους. 

Η δικαιοδοσία των κρατών
Η δικαιοδοσία των κρατών εντός της ΑΟΖ τους αφορά στην εγκατάσταση και χρησιμοποίηση τεχνητών νησιών, εγκαταστάσεων και κατασκευών όπως για παράδειγμα πλατφορμών εξόρυξης πετρελαίου ή φυσικού αερίου, τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα, την προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος καθώς επίσης και άλλα δικαιώματα που αφορούν στη σφαίρα εξάσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων στη Ζώνη. Η δικαιοδοσία των κρατών επεκτείνεται στις τεχνητές νήσους, εγκαταστάσεις και κατασκευές εντός της ΑΟΖ, δίδοντας το δικαίωμα στα παράκτια κράτη να εφαρμόζουν τους τελωνειακούς, δημοσιονομικούς, υγειονομικούς, ασφάλειας και μεταναστευτικούς νόμους και κανονισμούς, ως επίσης και να ορίζουν ζώνες ασφαλείας, μέγιστου εύρους 500 μέτρων γύρω από τις τεχνητές αυτές κατασκευές.

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ανακηρύξει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη από τις 2 Απριλίου 2004 με την ψήφιση του Νόμου 64(Ι)/2004, που έχει αναδρομική ισχύ από την 21η Μαρτίου 2003, στα πλαίσια ενάσκησης των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και στη βάση των σχετικών κανόνων που ορίζονται από το Δίκαιο της Θάλασσας. Η οποιαδήποτε αμφισβήτηση της Κυπριακής ΑΟΖ αποτελεί παραβίαση των κανόνων του διεθνούς δικαίου, ενώ στην Αποκλειστική της Οικονομική Ζώνη η Κύπρος εξασκεί όλα τα νόμιμά της δικαιώματα, προχωρώντας μάλιστα με την εξερεύνηση για υδρογονάνθρακες και με την επικείμενη αξιοποίησή τους, που διανοίγει νέες προοπτικές για την πατρίδα μας.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας