Όταν οι πολυεθνικές λεηλατούν – Ιστορίες απληστίας και μυστήριων δολοφονιών...

της Φραγκίσκας Μεγαλούδη

Ο Μαχάτμα Γκάντι έλεγε πως η γη μας είναι αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες του ανθρώπου αλλά όχι την απληστία του. Οι παγκόσμιες βιομηχανίες ορυκτών, πετρελαίου και αερίου έχουν επεκταθεί σε τέτοιο βαθμό στον πλανήτη που οι δραστηριότητες τους πλέον ισοδυναμούν με μεγάλης έκτασης αρπαγή γης, κατασπατάληση των αποθεμάτων νερού, καταστροφή της παραδοσιακής γεωργίας και 
θάνατο των μικρών κοινοτήτων που έχουν την ατυχία να βρεθούν στο δρόμο τους.

Πλέον δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά αλλά για οργανωμένη λεηλασία των φυσικών πόρων του πλανήτη από τις τεράστιες πολυεθνικές που αποζητούν τον έλεγχο της τροφής, του νερού, της αγροτικής παραγωγής, της γης και του υπεδάφους. Τα φαινόμενα αυτά δεν περιορίζονται στον λεγόμενο «τρίτο κόσμο» αλλά πλέον σε όποιο μέρος του πλανήτη και να κατοικεί κανείς, από τον Καναδά μέχρι την Αυστραλία και από την Λατινική...

Αμερική μέχρι την Αφρική και την Ασία, είναι πολύ πιθανόν πως σύντομα η γη του θα πουληθεί και θα λεηλατηθεί στο βωμό της αναζήτησης ορυκτών, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Και όλα αυτά χωρίς ο ίδιος να ερωτηθεί ποτέ. Αντιθέτως ο μέσος καταναλωτής θα συνεχίζει να προμηθεύεται τα πιο μοντέρνα τεχνολογικά επιτεύγματα χωρίς να αναρωτηθεί ποτέ για το κόστος της παραγωγής τους και για τον τρόπο απόκτησης των πρώτων υλών.

Σύμφωνα με την έκθεση του 2012 του Gaia Foundation στην οποία συμμετείχαν περιβαλλοντικές οργανώσεις και κινήματα πολιτών για την δίκαιη γεωργία από την Ασία και την Αφρική, την τελευταία δεκαετία οι εξορύξεις ορυκτών παγκοσμίως έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ. Η εξόρυξη σιδηρομεταλλεύματος αυξήθηκε κατά 180%, κοβαλτίου κατά 165%, λίθιου 125% και άνθρακα 44%.

Στο παιχνίδι των πολυεθνικών έχουν πλέον εισχωρήσει δυναμικά και ανερχόμενες οικονομίες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και η Ρωσία. Η Κίνα, η οποία πραγματοποιεί επιθετικές επενδύσεις στην Αφρική, χρησιμοποιεί το 53% του παγκόσμιου τσιμέντου, το 47% του σιδηρομεταλλεύματος και το 46% του άνθρακα. Στη Νότια Αφρική διεθνείς επενδυτές έχουν αγοράσει δικαιώματα εξόρυξης μεταλλευμάτων σε μια έκταση που αντιστοιχεί στο 10% της χώρας.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και η κατάρρευση των αγορών οδήγησε τους επενδύτες να στραφούν πρώτα στην αγορά τροφίμων (η κρίση των οποίων προηγήθηκε του 2008) και έπειτα στην αγορά ορυκτών, πετρελαίου και φυσικού αερίου ώστε να διασφαλίσουν τα κέρδη τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια έξαρση της εξορυκτικής δραστηριότητας παγκοσμίως με τραγικές συνέπειες: αγροτικές κοινότητες στην Λατινική Αμερική, την Αφρική και την Ασία έχασαν τη γη τους και οδηγήθηκαν στην εξαθλίωση και τον αφανισμό, εκατομμύρια λίτρα νερού κατασπαταλήθηκαν, εκατοντάδες χιλιάδες εκτάρια δασικής έκτασης αποψιλώθηκαν, πηγές νερού δηλητηριάστηκαν, το υπέδαφος και ο αέρας μολύνθηκαν οδηγώντας σε αργό θάνατο ανθρώπους και ζώα.

Δολοφονίες ακτιβιστών

Παράλληλα με την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και την εξαφάνιση των παραδοσιακών αγροτικών κοινοτήτων οι τεράστιες πολυεθνικές καταπατούν κάθε έννοια ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δολοφονούν ακτιβιστές και κρατούν σε συνθήκες σκλαβιάς χιλιάδες εργάτες που προσπαθούν να επιβιώσουν δουλεύοντας στα ορυχεία και στις πετρελαιοπηγές.

Είναι γνωστές οι εγκληματικές δράσεις της Shell εναντίον της κοινότητας των Ogoni στο Δέλτα του Νίγηρα. Όταν οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν το 1993 και έδιωξαν την εταιρεία από τη γη τους ακολούθησε μια περίοδος τρομοκρατίας με κορυφαία την δολοφονία του ακτιβιστή Ken Saro-Wiwa το 1995. Η Shell επέστρεψε και οι διαρροές πετρελαίου του 2008 και 2009 προκάλεσαν μη αναστρέψιμη μόλυνση στα νερά του ποταμού. Οι κάτοικοι που ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης αναγκάζονται να πίνουν το βρώμικο νερό του ποταμού ενώ πλέον δεν μπορούν να ψαρέψουν καθώς δεν υπάρχουν πλέον ψάρια. Υπολογίζεται πως για τον καθαρισμό του Νίγηρα από τη δράση της Shell απαιτούνται πάνω από 500 δισεκατομμύρια δολάρια.

Και αν ο Νίγηρας βρίσκεται στην Αφρική και λίγο μας απασχολεί, η περίπτωση του Καναδά ίσως μας ευαισθητοποιήσει περισσότερο. Τα αρκτικά δάση της Αλμπέρτα απειλούνται με εξαφάνιση από τις εξορύξεις πετρελαίου που βρίσκεται εγκλωβισμένο στην άμμο. Πάνω από 140.000 τετραγωνικά μέτρα αρκτικού δάσους λεηλατείται από τις εγκληματικές εξορύξεις πετρελαίου οι οποίες απαιτούν την σπατάλη εκατομμυρίων τόνων νερού, μολύνουν με τοξικά απόβλητα την περιοχή ενώ παρατηρούνται ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά καρκίνων στους κατοίκους. Στις εξορύξεις αυτές εμπλέκονται εταιρίες όπως η Shell και η BP ενώ βασικοί επενδυτές είναι η Τράπεζα της Σκωτίας η HSBC και η Barclays.

Καθώς τα αποθέματα πετρελαίου τελειώνουν και τα πλούσια κοιτάσματα ορυκτών μειώνονται, η τεχνολογία εξελίσσεται, ώστε να γίνεται δυνατή η εξόρυξη και από περιοχές όπου τα κοιτάσματα βρίσκονται σε μεγάλο βάθος είτε διασκορπισμένα. Αυτό μεταφράζεται σε ακόμα μεγαλύτερη αρπαγή γης, περισσότερη καταστροφή των φυσικών πόρων και του νερού και δραματική αύξηση της εξαθλίωσης και της φτώχειας.

Το Νοέμβριο του 2011 ο 25χρονος Cristian Ferreyra πυροβολήθηκε στο κεφάλι μπροστά στο σπίτι του στο San Antonio στην Αργεντινή. Το έγκλημα του ήταν ότι ανήκε στο συνεταιρισμό των αγροτών και αρνήθηκε να παραχωρήσει τη γη του στις μεγάλες φυτείες σόγιας. Αν και δεν είναι ξεκάθαρο ποιος κρύβεται πίσω από τη δολοφονία του αγρότη, αποτελεί συχνή πρακτική πολυεθνικών όπως η Monsanto που ελέγχει την παραγωγή σόγιας στην Αργεντινή και δραστηριοποιείται μέσα από ένα πυκνό κύκλωμα θυγατρικών, η πρόσληψη εταιρειών ασφαλείας οι οποίες τρομοκρατούν και συχνά δολοφονούν όσους αγρότες δεν συμμορφώνονται. Και φυσικά δεν πρόκειται για την μοναδική δολοφονία.

Υπάρχουν άπειρες περιπτώσεις ανθρώπων που εκδιώκονται, τρομοκρατούνται και συχνά δολοφονούνται ώστε να αφήσουν κενό χώρο για να πλουτίζουν οι πολυεθνικές και οι συνεργάτες τους. Όπως η περίπτωση των ιθαγενών Yanomami στον Αμαζόνιο των οποίων η γη καταστρέφεται από τις εξορύξεις χρυσού. Τα ποτάμια και τα δάση τους έχουν πλέον δηλητηριαστεί από τον υδράργυρο που χρησιμοποιείται στην εξόρυξη του χρυσού.

Χιλιάδες φτωχοί μεταλλωρύχοι εισρέουν στη γη των Yanomami ελπίζοντας να βρουν χρυσό τα ψήγματα του οποίου πωλούν για λίγα δολάρια σε μεσάζοντες από τους οποίους έπειτα προμηθεύονται τα υλικά οι εταιρείες. Αποτέλεσμα της εισροής των μεταλλωρύχων είναι ο θάνατος πάνω από 2000 ιθαγενών από νέες ασθένειες αλλά και η ολοκληρωτική καταστροφή των δασών της περιοχής. Η απάντηση της κυβέρνησης της Βραζιλίας σε αυτό είναι η πρόταση νόμου που αν τελικά εγκριθεί θα επιτραπούν μεγάλης κλίμακας εξορύξεις χρυσού στα πολύτιμα δάση του Αμαζονίου.

Απληστία και οικονομικά συμφέροντα

Μπορεί η οικονομική κρίση να μονοπωλεί το ενδιαφέρον όμως αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι είναι πως ο τρόπος ζωής μας και οι επιλογές μας, μας έχουν οδηγήσει στο χείλος του γκρεμού. Η απληστία και τα οικονομικά συμφέροντα δημιουργούν ανύπαρκτες ανάγκες και προβαίνουν σε μια άνευ προηγουμένου λεηλασία για να τις καλύψουν. Λεηλατούν τη φύση, τη ζωή και το μέλλον μας.

Σε αυτές τις κρίσιμες για την επιβίωση μας στιγμές πρέπει να σταθούμε ενωμένοι και να φωνάξουμε φτάνει πια. Ήδη πολίτες σε όλο τον πλανήτη ορθώνουν το ανάστημα τους και αντιστέκονται. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι πολεμήσουμε τους τεράστιους οικονομικούς σχηματισμούς και το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα που τους συντηρεί.

Πάνω από όλα όμως πρέπει να πολεμήσουμε τον δικό μας εθισμό το χρήμα, στην υπερκατανάλωση και την αδράνεια. Σήμερα αποφασίζουμε για την τύχη των μελλοντικών γενεών. Ας πάρουμε τις σωστές αποφάσεις.