Nikos Georgiopoulos
Με ενδιαφέρον παρακολουθώ μια συζήτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περί ενός φιλελεύθερου σοσιαλισμού. Η πρώτη μου αντίδραση όταν είδα αυτή την συζήτηση ήταν σαν αυτή που έχει κάποιος όταν πέφτει στα νερά του βόρειου Ατλαντικού ωκεανού. Σύγκρυο. Η επόμενη μου σκέψη ήταν για ποιο λόγο δοκιμάζονται αυτά τα υβρίδια και αν έχουν μέλλον. Γιατί οι σοσιαλιστές έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη μια φιλελεύθερη ανάγνωση και γιατί οι φιλελεύθεροι να θέλουμε μια σοσιαλιστική γεύση στις ιδέες μας.
Για να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή το αγεφύρωτο των δυο ιδεολογιών ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Οι φιλελεύθεροι έχουν ως καταστατική συνθήκη το πρωτείο του ατόμου. Οι φιλελεύθεροι αδιαφορούν για τις συλλογικότητες και είναι πολύ σκεπτικοί για... την έννοια του δημοσίου χώρου και το τι είναι δημόσιο αγαθό. Προκρίνουν την ιδιωτική πρωτοβουλία έναντι οποιασδήποτε κρατικής παρέμβασης. Θεωρούν την φορολογία αν όχι κλοπή, τουλάχιστον ως ένα αναγκαίο πολύ κακό.
Σε αυτές τις θέσεις αντιπαραβάλλεται ο σοσιαλισμός ακόμα και στις πιο προχωρημένες μορφές του, όπως η σκανδιναβική σοσιαλδημοκρατία. Ο σοσιαλισμός είναι μια κοινωνιστική θεωρία, θεωρεί την κοινωνία και το κράτος ως φορείς έκφρασης του ατόμου. Οι φιλελεύθεροι δεν θεωρούμε πως υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα και οικογένειες που ενδιαφέρονται αποκλειστικά για το συμφέρον τους. Η φιλελεύθερη ιδεολογία δεν είναι ιδεαλιστική και δεν προκρίνει μεγάλες αφηγήσεις. Με βάση αυτές τις αντιθέσεις θεωρώ πως δεν είναι δυνατή οποιαδήποτε όσμωση χωρίς να υπάρξει ένα υβρίδιο το οποίο θα έχει χάσει τα βασικά χαρακτηριστικά της κάθε ιδεολογίας.
Όμως καταλαβαίνω πως οι πειραματισμοί προσφέρονται σε μια εποχή ρευστού πολιτικού σκηνικού σαν την σημερινή. Ιδιαίτερα όταν προβάλλει ως ανάγκη για τον τόπο η δημιουργία ενός μεταρρυθμιστικού μετώπου. Το πρόβλημα είναι πως αυτά τα μεταρρυθμιστικά μέτωπα που βασίζονται σε αφύσικες ωσμώσεις καταλήγουν στο χυλό της κοινής λογικής. Η αδυναμία της κοινής λογικής είναι πως δεν υπάρχει κοινή λογική. Η κοινή λογική για το ΚΚΕ είναι η εθνικοποίηση, για τον Σύριζα το μπάχαλο, για τους σοσιαλδημοκράτες το μεγάλο "λειτουργικό" κράτος, για τους φιλελεύθερους το μικρό όσο γίνεται κράτος. Αν υπάρχει κάτι που θα πρέπει να αποβάλλει ο φιλελεύθερος χώρος είναι η περίφημη θεωρία της κοινής λογικής. Γιατί ούτε κοινή είναι, ούτε και λογική σε πολλές περιπτώσεις.
Υπάρχει ο φόβος για το περίφημο φαιοκόκκινο μέτωπο άλλα αυτό το κρατικιστικό φαιοκόκκινο μέτωπο ζητάει μια πιο σκληροπυρηνική εκδοσή του σοσιαλισμού. Αξιακά μπορεί αυτό το μέτωπο να είναι αριστερό ή δεξιό (το κλασσικό δόλωμα για να τσιμπήσουν οι φιλελεύθεροι), όμως στα οικονομικά ζητήματα Παπαρήγα, Τσίπρας, Καμμένος, ΠΑΣΟΚ και άλλοι εφαρμόζουν μια μορφή κρατισμού. Μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός χωρίς κρατισμό; Ένας φιλελεύθερος, δηλαδή αντικρατικιστικός, σοσιαλισμός είναι οξύμωρο.
Μεταξύ σοσιαλιστών και φιλελευθέρων μπορώ να σκεφτώ συμφωνίες σε μερικά ζητήματα χαμηλής πολιτικής, πχ σχέσεις εκκλησίας-κράτους, αλλά στα ουσιώδη ζητήματα που έχουν να κάνουν με το κράτος και το μέγεθος του, την φορολόγηση, την παιδεία κλπ το χάος είναι αγεφύρωτο.
Και θα είναι κρίμα ο φιλελεύθερος χώρος για άλλη μια φορά να φοβηθεί να εκφράσει τις ιδέες του αυτόνομα και να προβάλλει το δικό του μεταρρυθμιστικό όραμα για την Ελλάδα.
Με ενδιαφέρον παρακολουθώ μια συζήτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περί ενός φιλελεύθερου σοσιαλισμού. Η πρώτη μου αντίδραση όταν είδα αυτή την συζήτηση ήταν σαν αυτή που έχει κάποιος όταν πέφτει στα νερά του βόρειου Ατλαντικού ωκεανού. Σύγκρυο. Η επόμενη μου σκέψη ήταν για ποιο λόγο δοκιμάζονται αυτά τα υβρίδια και αν έχουν μέλλον. Γιατί οι σοσιαλιστές έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη μια φιλελεύθερη ανάγνωση και γιατί οι φιλελεύθεροι να θέλουμε μια σοσιαλιστική γεύση στις ιδέες μας.
Για να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή το αγεφύρωτο των δυο ιδεολογιών ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Οι φιλελεύθεροι έχουν ως καταστατική συνθήκη το πρωτείο του ατόμου. Οι φιλελεύθεροι αδιαφορούν για τις συλλογικότητες και είναι πολύ σκεπτικοί για... την έννοια του δημοσίου χώρου και το τι είναι δημόσιο αγαθό. Προκρίνουν την ιδιωτική πρωτοβουλία έναντι οποιασδήποτε κρατικής παρέμβασης. Θεωρούν την φορολογία αν όχι κλοπή, τουλάχιστον ως ένα αναγκαίο πολύ κακό.
Σε αυτές τις θέσεις αντιπαραβάλλεται ο σοσιαλισμός ακόμα και στις πιο προχωρημένες μορφές του, όπως η σκανδιναβική σοσιαλδημοκρατία. Ο σοσιαλισμός είναι μια κοινωνιστική θεωρία, θεωρεί την κοινωνία και το κράτος ως φορείς έκφρασης του ατόμου. Οι φιλελεύθεροι δεν θεωρούμε πως υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα και οικογένειες που ενδιαφέρονται αποκλειστικά για το συμφέρον τους. Η φιλελεύθερη ιδεολογία δεν είναι ιδεαλιστική και δεν προκρίνει μεγάλες αφηγήσεις. Με βάση αυτές τις αντιθέσεις θεωρώ πως δεν είναι δυνατή οποιαδήποτε όσμωση χωρίς να υπάρξει ένα υβρίδιο το οποίο θα έχει χάσει τα βασικά χαρακτηριστικά της κάθε ιδεολογίας.
Όμως καταλαβαίνω πως οι πειραματισμοί προσφέρονται σε μια εποχή ρευστού πολιτικού σκηνικού σαν την σημερινή. Ιδιαίτερα όταν προβάλλει ως ανάγκη για τον τόπο η δημιουργία ενός μεταρρυθμιστικού μετώπου. Το πρόβλημα είναι πως αυτά τα μεταρρυθμιστικά μέτωπα που βασίζονται σε αφύσικες ωσμώσεις καταλήγουν στο χυλό της κοινής λογικής. Η αδυναμία της κοινής λογικής είναι πως δεν υπάρχει κοινή λογική. Η κοινή λογική για το ΚΚΕ είναι η εθνικοποίηση, για τον Σύριζα το μπάχαλο, για τους σοσιαλδημοκράτες το μεγάλο "λειτουργικό" κράτος, για τους φιλελεύθερους το μικρό όσο γίνεται κράτος. Αν υπάρχει κάτι που θα πρέπει να αποβάλλει ο φιλελεύθερος χώρος είναι η περίφημη θεωρία της κοινής λογικής. Γιατί ούτε κοινή είναι, ούτε και λογική σε πολλές περιπτώσεις.
Υπάρχει ο φόβος για το περίφημο φαιοκόκκινο μέτωπο άλλα αυτό το κρατικιστικό φαιοκόκκινο μέτωπο ζητάει μια πιο σκληροπυρηνική εκδοσή του σοσιαλισμού. Αξιακά μπορεί αυτό το μέτωπο να είναι αριστερό ή δεξιό (το κλασσικό δόλωμα για να τσιμπήσουν οι φιλελεύθεροι), όμως στα οικονομικά ζητήματα Παπαρήγα, Τσίπρας, Καμμένος, ΠΑΣΟΚ και άλλοι εφαρμόζουν μια μορφή κρατισμού. Μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός χωρίς κρατισμό; Ένας φιλελεύθερος, δηλαδή αντικρατικιστικός, σοσιαλισμός είναι οξύμωρο.
Μεταξύ σοσιαλιστών και φιλελευθέρων μπορώ να σκεφτώ συμφωνίες σε μερικά ζητήματα χαμηλής πολιτικής, πχ σχέσεις εκκλησίας-κράτους, αλλά στα ουσιώδη ζητήματα που έχουν να κάνουν με το κράτος και το μέγεθος του, την φορολόγηση, την παιδεία κλπ το χάος είναι αγεφύρωτο.
Και θα είναι κρίμα ο φιλελεύθερος χώρος για άλλη μια φορά να φοβηθεί να εκφράσει τις ιδέες του αυτόνομα και να προβάλλει το δικό του μεταρρυθμιστικό όραμα για την Ελλάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου